Вінцэсь Мудроў - Мутны Меконг

Вінцэсь Мудроў

Мутны Меконг

Апавяданне

- Шчаслівы ты, - з робленай зайздрасцю прамаўляе сябар, узняўшы чарку. - Хутка будзеш дома.

Я задуменна лашчу бараду, уяўляю чэргі ў авіякасу - з начнымі адчуваннямі, перазовамі і цісканінай ля вакенца,

- і брунатная, падобная да амёбы пляма на столі пачынае варушыцца ў п’яных вачах. Надоечы цэлыя суткі прастаяў у чарзе, а квіт узяў толькі да Цюмені. Кажуць, там да авіякасы наогул не прабіцца, таму давядзецца, відаць, далей ехаць цягніком.

- У Цюмені бяры на любы рэйс: на Горкі, Куйбышаў, Варашылаўград, - падае голас Аўтухоў - калега, які пяты год працуе на Поўначы. - Галоўнае праз Урал перамахнуць.

Нашая тэхнаглядаўская кантора арандуе кватэру ў драўляным двухпавярховіку. Будыніна месціцца ў цэнтрытаёжнага горада Лістападаўска, і мы, тэхнаглядчыкі, зрэдзьчасу з’язджаемся сюды з трубаправодных трасаў. Вось і цяпер, напярэдадні першага траўня, прыехалі з сябрам у горад, і цяпер п’ем гарэлку на кухні. За вакном ўжо цёмна, і ў зялёным святле ліхтара, што стаіць пасярод двара, соннай імжакай мітусіцца дробны снег.

- Канец красавіка, а на вулцы мароз, - выдыхае разам з цыгарэтным дымам Аўтух, - а дома ўжо бульбу садзяць. - Калега наш родам з Кіева.

Гарэлка апякае горла і я заядаю гаркоту кіслым агурком. Поруч са мной сядзіць аўтухоўскі зямляк - верталётчык Міша. Ён жыве ў суседнім доме і штовечару завітвае сюды, прыхапіўшы пару пляшак. Грошай у аўтухоўскага зямелі, як ён сам кажа, столькі, што можа набыць уласны ветрухал - так авіятар называе верталёты. Міша соўгае азадкам па крэсле

- адзнака таго, што збіраецца паведаміць штосьці важнае.

- У ліпені хачу дахаты ехаць. Хопіць ужо матляцца па свеце. Падамся ў сельгасавіяцыю. Буду на камаўскай тарахцелцы шкоднікаў труціць.

- А дзе, апроч Лістападаўска, даводзілася лётаць? - пытаецца Алехна, спрабуючы спачатку рукой, а потым відэльцам выцягнуць кіслы гурок з трохлітровага слоіка.

- Я быў у такіх мясцінах, дзе наша Ямала-Ненецкая акруга падасца раем. Вы пра такія краіны і не чулі.

Я добра ведаю геаграфію і ўплішчваюся ў размову:

- Ну, а ўсё ж.

- Лаос! Чулі пра такі?

Алехна ведае пра маё захапленне геаграфіяй, таму адкідваецца на спінку крэсла, казеліць на мяне блазенскім вокам.

- В’енцьян, Луангпхабанг, Саванакхет... - мармычу я без асаблівай ахвоты: гарады гэтыя мне вядомыя з геаграфічнай мапы.

- Ты што, там быў? - з лёгкім хваляваннем азываецца Міша.

- Ды не. так. на мапе бачыў, - я таксама лезу ў слоік, і Алехна неўпрыкмет стукае мяне нагой па галёнцы. - Толькі тады цямлю: сябрук хоча раскруціць верталётчыка на яшчэ адну пляшку.

- Ла-аос... - летуценна гукаю я, выпусціўшы смуродныя духі з вялізнага гурка, - мне й да гэтай пары сніцца мутны Меконг (пасля такіх словаў вытрымліваю шматзначную паўзу)... і супчыку з маладога пітону давялося пакаштаваць, і рысавай самагонкі каўтнуць, і смажаную жабу на закуску з’есці. Нават у Даліне Збаноў давялося пабываць. - Я азіраюся на Аўтуха, раскрыльваю рукі: - Сярод джунгляў во-о такія гранітныя збаны. І невядома - хто, калі і дзеля чаго іх выдзеўб. - Здымак тых збаноў я бачыў на старонках Вялікай Савецкай энцыклапедыі.

Міша выпускае з роту струмень папяроснага дыму, - авіятар паліць выключна “Беламор”, - нецярплівай рукой разлівае рэшткі гарэлкі па чарках.

- Ды я ля тых збаноў нават фатаграфаваўся. Шкада, фоткі дома пакінуў.

Сябрук ізноў стукае мяне нагой. Гэта азначае: згадай яшчэ што-небудзь.

Напружваю памяць і прыгадваю назву лаоскага места: Паксэ.

- Прывезлі нас аднойчы ў Паксэ... - мармычу пасля цяжкога ўздыху, задзіраю, як той бусел, голаў, маракуючы, што б такое прыдумаць, і верталётчык да адчаю суворым голасам пытаецца:

- Ты быў у Паксэ?!

- Быў, Міша, быў... - падключаецца да размовы Алехна, і Міша мітусліва лезе ў кішэню.

Па гарэлку ідзе Аўтух. Балазе, далёка хадзіць не трэба - у доме насупраць жыве “спіртавоз”, тутэйшы бутлегер.

- Наш вертухал у Паксэ два разы абстралялі. Чатыры прабоіны ў хвасце, - Міша хмурыць лоб, але тут жа схамянаецца. - Ты, відаць, з тых, засакрэчаных, што ў шэрых плашчах хадзілі? - вертухальшчык прыпальвае чарговую беламорыну. - Аднойчы ў “Лансангу” сустрэўся з адным вашым. дарэчы, у “Лансангу” спыняўся? - мімаходзь пытаецца суразмоўца, і пакуль я разважаю - што б гэта магло быць, Міша з інтанацыяй абурэння працягвае: - Падыходжу, пытаюся па-расейску, а ён мне, сволач, штосьці па-французску шпрэхае.

Уваходныя дзверы з грукатам адчыняюцца і з паўзмроку выплываюць спачатку заціснутая ў руцэ пляшка, а потым усхваляваны Аўтуховы твар.

- Чулі?! Пад Кіевам атамны спадарожнік грымнуў!

- Адкуль грымнуў? - выдыхаем мы ўсе трое.

- Адкуль, адкуль. з арбіты, вядома. Бяру зараз пойла, а тут Гуцул увальваецца. Кажа, толькі што з домам размаўляў; уся сталіца савецкай Украіны на вушах стаіць. пажаркі гойсаюць, верталёты кружаць. - Аўтух прамаўляе ўсё гэта з нейкай вар’яцкай весялосцю.

Міша перахоплівае з Аўтуховых рук пляшку, іранічна крывеліцца.

- Ну, зваліўся спадарожнік... ну, падпаліў хмызняк... такой бяды. Падгоняць аэрадромныя вадамёты - вобмігам патушаць. Вунь, у нас на аэрадроме стаіць адзін такі, на базе цягача. Цыстэрна аб’ёмам 11 тысячаў літраў!

- А радыяцыя? - падае голас Алехна.

- А што радыяцыя... Па-першае, спадарожнік мусіць на 90 адсоткаў згарэць. Ну, а па-другое, для барацьбы з радыяцыяй ёсць адпаведныя сродкі. Кастрычніцкія парады бачылі? “На пляц, чаканячы крок, выходзяць войскі супрацьхімічнай абароны...”

- Гэта яны на парадах гарцуюць, а здарыцца што - хрэн каго знойдзеш, - не сунімаецца Алехна.

- А да таго ж, абшар рассейвання радыеактыўных рэчываў можа быць даволі вялікі, - нясмела гугнявіць Аўтух (кіяўлянін у свой час працаваў у газеце і часцяком прамаўляе газетнай мовай), - і рэкі могуць запаскудзіць.

- Ды ўсё гэта плёткі старой цёткі, - басавіта гаворыць Міша. - Гуцул з кім размаўляў? З жонкай? Знайшоў каго слухаць. Якая-небудзь адрына загарэлася, а ёй усясветная рэвалюцыя прымроілася... Далібог, дарма што п’яны, завяду зараз свой “жыгуль”, паеду ў аэрапорт і па спецсувязі са сваім лепшым сябрам пагаманю. Лёшка Мазур, паляшук. Мы з ім дзесяць гадоў на Паўночным флоце адбухалі. Зараз пад Кіевам жыве, на Мі-6 лётае, - Міша голасна крэкае, з безагляднай рашучасцю адкаркоўвае пляшку і нечакана засяроджваецца ды чухае бутэлечным рыльцам сівую скронь. - Хаця не. да яго зараз не датэлефануешся. Сядзіць дзе-небудзь на Дняпры, донкі закідвае. Заўзяты рабалоў. Аднойчы дваццацікілаграмовага ментуза выцягнуў.

- Бляха, які аэрадром! - ляпае у далоні Аўтух, ды так гучна, што мы падскокваем на крэслах. - Зараз усё высветлім!

Калега бяжыць у святліцу, і за сценкай ажывае транзістар: гучыць да болю знаёмая музычная застаўка. Мы сцішваемся, шыі нашыя выцягваюцца, веі не лыпаюць, і на бібісійнай хвалі, скрозь піск і радыёшум, прарываецца анонс галоўных навінаў: аварыя на капальні імя Засядзькі, падзенне коштаў на нафту, ушанаванне памяці кагадзе забітага шведскага прэм’ера Улафа Пальмё...

- Усё, глушы, - з урачыстай палёгкай выдыхае вертухальшчык і поўніць чаркі.

- Трэба будзе яшчэ “Свабоду” паслухаць, - Аўтух заносіць у кухню свой стары “Вэф”, ставіць на падвоканне.

- Ды што там слухаць. Калі б што такое - “галасы” адразу б паведамілі, - пракурорскім тонам рэзюмуе Міша і, драпежна варушачы коўцікам, глытае трунак.

Гарэлка цёплая - увесь час, пакуль слухалі радыё, вертухальшчык трымаў бутэльку ў руцэ. Са слязьмі на вачах, з кашлянінаю, глытаю гарэліцу і падымаюся з крэсла. Раблю выгляд, што мне трэба ў прыбіральню, а сам іду ў святліцу і валюся на ложак. Тутэйшую вадзяру прадукуе Ішымскі лікёра-гарэлачны завод, і яе папросту немагчыма піць. Горшая ад сівухі.

Спрабую заснуць, ды як тут заснеш - п’яная гамэрня свідруе слых і казыча нервы. Колькі часу бяседнікі гамоняць пра спадарожнік, потым Міша млява-летуценным голасам распавядае, як у яго аднойчы, на вышыні пяцьсот метраў, заклініў аўтамат перакосу, нарэшце сцішвае голас да шэпту і просіць Алехну прачытаць што-небудзь з ягоных апошніх вершаў.

Мой сябар - вядомы паэт. Калі ехалі на Поўнач, збіраліся ўвесь вольны час прысвяціць творчасці. І вось адседзелі ў тайзе цэлы год і не напісалі аніводнага радка. А-ні-вод-на-га! А я ж з дому нават агульны сшытак прыхапіў і на вокладцы назву твора накрэмзаў: “Полацак. Гісторыя заняпаду”. Хацеў паспрабаваць свае сілы ў эсэ з гістарычным экскурсам. І пачаць эсэ меркаваў з Інфлянцкай вайны, бо менавіта тады, з захопу Полацка Іванам Жахлівым, і пачаўся заняпад старога места. Зрэшты, як я цяпер разумею, горад быў асуджаны на заняпад. Здаецца, у Карамзіна прачытаў, што Полацак за часамі змагання за Інфлянты быў галоўнай літоўскай цвердзю. А якая ж гэта цвердзь, калі яе не атачаў каменны мур? Батура вунь да Пскова падышоў, паўгода пад сценамі прастаяў, пскоўскага таўкача аблізнуў ды назад пайшоў. Нібыта пры аблозе яму пораху бракавала. А насамрэч абламаў зубы аб каменныя муры ды вежы.