Винцесь Мудров - Гарачае лета 00-га (на белорусском языке)

Мудров Винцесь

Гарачае лета 00-га (на белорусском языке)

Вiнцэсь Мудроў

Гарачае лета 00-га

I

- Запрашай! - махнуў рукой палкоўнiк, i русявы маладзён, што стаяў ля дзьвярэй, высьлiзнуў з габiнэту.

Празь iмгненьне ў тамбуры затупалi i з прыцемку выплыў нiзкарослы тыпус, квадратны твар якога быў пазбаўлены якой-кольвечы думкi, а натапыраныя вушы з кожным крокам дзiўным чынам варушылiся. Сьледам за iм у габiнэт увайшоў цыбаты мурын у бэйсболцы, якi нёс пад пахаю вялiзны скураны тубус.

- Радыя вас бачыць, мiстэр Вiк, - зганяючы з твару гiдлiвую ўсьмешку, палкоўнiк запрасiў госьця прысесьцi, i Вiк плюхнуўся ў мяккi фатэль.

У фатэлi лядашчае Вiкава цела выглядала яшчэ больш мiзэрным. Госьць адчуў гэта, бо адразу ж раскрылiў пiнжак i ўсьпёр на стол свае падагрычныя ногi.

Палкоўнiк з прадстаўнiком Камiтэту пераглянулiся.

"Пасадзi сьвiньню за стол..." - моўчкi прамовiў палкоўнiк.

"Вытрымка... жалезная вытрымка!" - моўчкi адказаў прадстаўнiк Камiтэту, i лiловы пiсяг на палкоўнiцкай шчацэ налiўся нэрвовай чырваньню.

За сваю доўгую гiсторыю дубовы стол - колiсь ён стаяў у габiнэце 2-га сакратара Цэка - шмат чаго пабачыў i шмат чые локцi соўгалiся па ягоным дзяржаўна-зялёным сукне. Але каб на сукне тым соўгалiся заднiкi зьбiтых чаравiкаў - такога ў гiсторыi яшчэ не было.

- Як вам нашае надвор'е? - запытаўся палкоўнiк i закашляўся, спрабуючы ўтаймаваць нэрвовы клёкат у горле.

Мурын - ён выконваў функцыi сакратара i целаахоўнiка - пачаў перакладаць, але шэф незадаволена пстрыкнуў пальцамi i сiпла прамовiў:

- Let's pass from words to deeds. Time presses.*

* Давайце аб справе. Час прысьпешвае (анг.).

У пацьверджаньне плынi часу ў куце габiнэту бомкнуў стары гадзiньнiк, i палкоўнiк, цяпер ужо бяз клёкату ў горле, запытаўся:

- Тавар у вас?

Мурын падышоў да стала, паклаў на яго скураны тубус.

- For five number, as we treated?* - госьць удругарадзь пстрыкнуў пальцамi, i цемнаскуры сакратар працягнуў шэфу прадаўгаваты, блiскучы на выгляд пачак.

* На пяць нумароў, як i дамаўлялiся (анг.).

"Жавальная табака... "Чырвоны iндзеец", - адцемiў пра сябе палкоўнiк.

- As soon as you transfer your money on our count the first consignment will come.* - госьць прамовiў гэтую фразу, жуючы табаку, i мурын, слухаючы няўцямна-шапялявую гаворку, заклапочана пацёр лабешнiк.

* Як толькi перавядзеце грошы на наш рахунак, адразу ж атрымаеце першую партыю (анг.).

Згадка пра валютны рахунак усхвалявала палкоўнiка.

- Раней вы казалi: варта толькi прачытаць тэкст. Цяпер загаварылi пра непасрэдны кантакт з галавою. А гэта ж зусiм iншы каленкор, - палкоўнiк стрымана кашлянуў i, пасьля паўзы, дадаў: - I зусiм iншыя грошы.

Цемнаскуры цiвун скрывiўся, падбiраючы адпаведнiк слову "каленкор", i мiстэр Вiк, пстрыкнуўшы пальцамi абедзьвюх рук, загаварыў па-расейску, расьцягваючы, па прыкладу латышоў i чэхаў, галосныя зыкi.

- Над праектам працавалi тры iнстытуты, у справу ўбiта тры мiльярды даляраў, да таго ж я сур'ёзна рызыкую. Калi там... - госьць узьняў да столi пукатыя вочы, - даведаюцца пра нашу зьдзелку, я мушу сесьцi ў крэсла. Самi ведаеце, якое...

- Ве-едаем, - выдыхнуў палкоўнiк, таксама расьцягваючы зыкi, - тры тысячы вольт, дым з вушэй i ўсё такое...

- What does it have to do with my ears?* - абурыўся госьць, ускочыў з фатэля, i разам зь iм ускочыў з крэсла i прадстаўнiк Камiтэту.

* Пры чым тут мае вушы? (анг.).

- Панове... ня будзем пiкiравацца, - прымiрэнчым голасам прамовiў камiтэтчык, - заўтра правядзём экспэрымэнт i калi ўсё будзе добра, тады i абмяркуем нашыя праблемы.

Калi за гасьцямi зачынiлiся дзьверы, прадстаўнiк Камiтэту з дакорлiвай усьмешкаю ў вачах зiрнуў на палкоўнiка.

- У нашай працы трэба быць не ганчакамi, а лiсамi... Калi гэтая рэч i сапраўды... - камiтэтчык з гучным поканьнем раскрыў тубус, - ... выпроствае зьвiлiны, тут нiякiх грошай не пашкадуеш. За пару месяцаў зьлiквiдуем усялякую апазыцыю. Уяўляеш... Скразьняк нясе праблемны артыкул у "Лубянскi набат", Лабуцька вядзе рэй у Антынатаўскiм камiтэце... Гэты... як яго?.. Кудыка... зьбiрае мiтынгi з патрабаваньнем надаць Акадэмii навук iмя любiмага Прэзыдэнта.

Слухаючы калегу, палкоўнiк пачухаў сьвярблiвы шнар на шчацэ, памацаў скрутак паперы, што тырчаў з тубуса, i, падняўшы трубку нутранога тэлефона, каротка загадаў:

- Трэцюю тэчку на стол!

Важкая тэчка з мэталёвай лiчбай "3" на вокладцы зьмяшчала дасье на галоўных апазыцыянэраў.

Хаця лейтэнант Надгайны - так звалi русявага маладзёна - чытаў дасье бадзёрым голасам, палкоўнiк слухаў ня надта ўважлiва i толькi калi лейтэнант дайшоў да Вячаслава Забелы - iнжынэра-праграмiста з завода iмя Манiлава, рыпнуў крэслам i зяхлiва запытаў:

- А на якiя сродкi ён жыве, гэты Забела?

- У вольны ад працы час прадае кантрабандныя запалкi, - гукнуў лейтэнант, выпетрыўшы з палкоўнiцкай галавы рэшткi дрымоты.

- Iнжынэр Забела прадае запалкi... Сорамна, бацюхна! - зь ленiнскай картавiнкай прамовiў палкоўнiк, пасьля чаго ўжо сур'ёзным голасам прабурчаў: Далей.

Ганчарык Аляксей Пятровiч. Сябар ПЭН-цэнтру. Аўтар пятнаццацi празаiчных кнiжак, напiсаных з варожых славянскаму сьвету пазыцый.

- Гэта ня той Ганчарык, што гандлюе трусамi на Камароўцы? - ускiнуў брыво палкоўнiк.

- Той самы, - працадзiў прадстаўнiк Камiтэту.

- Вось зь яго i пачнем, - сказаўшы так, палкоўнiк пайшоў да тэлефону, хвiлiн пяць даваў розныя распараджэньнi, потым дастаў з сэйфу пачатую пляшку каньяку, налiў сабе i камiтэтчыку, сьпехам кульнуў чарку i, падхапiўшы тубус, адрыгнуў каньячным духам: - Едзем у друкарню!

II

- Iван! Чуеш? Грошай няма нi капейкi, - рыпучы жончын голас прабiўся пад коўдру, нэрвовым сьвербам прайшоўся па скуры. - Ганчарык на Камароўцы сядзiць. Шабуня кашы пляце, а гэты лежнi правiць. Думае, я яго кармiць буду! - гукнула жонка, бразнула ўваходнымi дзьвярыма, i Iван вытыркнуў галаву з-пад коўдры.

Зыркая яснасьць адбiрала зрок; вочы мiжволi заплюшчылiся, i так, з закрытымi вачыма, Iван апусьцiў нагу на падлогу. Ён вылазiў з-пад коўдры паволi - як самнамбул, як немаўля з матчынага ўлоньня, як чарвяк з надкусанай папяроўкi. Ну, а даўшы волю мастацкай вобразнасьцi, можна сказаць i так: Iван вылазiў з-пад коўдры, як адубелы ад холаду небарака-чмель. (Зрэшты, ранак выдаўся цёплым, нават гарачым, i згадка пра адубелага чмяля не зусiм дарэчная.)

Iван насунуў на ногi тэпцi, пайшоў на кухню, доўга пiў нагбом цеплаватую ваду з чайнiка, потым убiўся ў прыбiральню, гэтак жа доўга выдаляў з нутра вiльгаць, а тузануўшы фаянсавую гiру, пабрыў туды, куды i мусiць брысьцi пiсьменьнiк часiнай ранiшняга одуму - у сваю творчую лябараторыю.

Цяжка (магчыма, нават з вохканьнем) сеў Iван за пiсьмовы стол, абхапiў рукамi скронi i з панылай зацятасьцю агледзеў папяровы сьметнiк, што ляжаў на стале. Тут, у поўным бязладзьдзi, ляжалi расейска-беларускiя i беларуска-расейскiя слоўнiкi, старыя газэты, зашмальцаваныя блякноты, бухгальтарскiя кнiгi, змацаваныя залацiстай сашчэпкай старонкi лiрычнай навэлы "У Заказельлi днее", лiсткi фэналягiчнага дзёньнiка ды iншы хломазд.

Колькi сябе помнiў Iван, на стале ягоным заўсёды панаваў вэрхал. Кожнага ранку, пагалiўшыся i надзеўшы белую кашулю, ён сядаў за стол, ссоўваў убок папяровы сьметнiк i, падрыхтаваўшы такiм чынам пляцдарм дзеля творчага парыву, натхнёна рыпаў старым "паркерам".

Вэрхал, якi панаваў у лябараторыi, ня толькi не раздражняў, але i ствараў своеасаблiвую працоўную атмасфэру. Сёньня ж уся гэтая папяровая брыда цьвялiла нэрвы й нараджала палкае жаданьне ўзяць яе ў ахапак i выкiнуць у сьмецьцеправод. Падуладны такому жаданьню, Iван крэкнуў (магчыма, нават пукнуў), раскрылiў рукi, каб прыбраць з вачэй хломазд, ды нечакана абмяк i зноўку абхапiў далонямi скронi.

За апошнiя пяць, цi нават болей, гадоў у Iвана нiчога не выдавалася. Пiсаць не было сэнсу, i ўсё ж такi нейкая неадольная сiла цягнула яго да стала, i ён пэцкаў неразборлiвымi радкамi старонкi бухгальтарскiх кнiг, сям-там прарываючы ў творчым запале лядашчую паперу. Iван пiсаў аўтабiяграфiчны раман. Сьпiсана было восем гросбухаў (iх прыносiла з працы жонка-бухгальтарка), а жыцьцяпiс толькi-толькi наблiзiўся да таго моманту, калi малады герой, памацаўшы мокры ад матчынай сьлязы штрыфель пiльчака, выправiўся з роднага хутара ў шырокi сьвет.

Звычайна Iван пiсаў да абеду, а па абедзе iшоў у адведкi да сяброў, такiх жа безграшовых i зьнявераных у жыцьцi лiтаратараў. Нейкiм дзiўным чынам яны знаходзiлi грошы, куплялi таннага вiна i ўчынялi сяброўскiя бяседы - цi то ў парку (калi дазваляла надвор'е), цi то ў рэдакцыi часопiсу "Славянская румка".

Была ў Iвана i норма спажываньня "мармытухi": чатыры паўлiтровых пляшкi. Выпiўшы болей, ён шалеў: чапляўся да жанок, лаяў кiраўнiцтва СП, а то, дастаўшы з нутраной кiшэнi пакамечаныя лiсткi, уголас чытаў урыўкi з аўтабiяграфiчнага рамана. Пасьля такiх гулянак у Iвана балела галава, уваччу мiльгацелi чорныя мятлiкi, i ачмурэлая ад перагару Муза кожнага разу вылятала з творчай лябараторыi праз адчыненую фортку. У такiя хвiлiны Iван мераў дробным крокам лябараторыю, здушана аддзiмаўся, а прайшоўшы разоў дваццаць ад пiсьмовага стала да дзьвярэй i наадварот, пацiраў рукi i нясьмела, па-кашэчы насьцярожлiва, падыходзiў да кнiжнай шафы. Там, на сярэдняй палiцы, стаялi радком усе пяць Ягоных кнiжак. Дрогкая рука выцягвала самую тоўстую, з залатымi лiтарамi "Выбранае" на карэньчыку, пальцы мiтусьлiва гарталi старонкi, i масьлянiстыя вочы сьлiзгалi па знаёмых радках.