В Нестайко - Тарэадоры з Васюкоўкi (на белорусском языке) Страница 6

Паднялiся мы па прыступках на плошчу перад музеем. На зямлi нешта з камення выкладзена - нiбы велiчэзныя "класы".

- Гэта, - кажа старшына, - самае старажытнае месца ў Кiеве. Тут тысячу гадоў назад Дзесяцiнная царква стаяла. Гэта яе падмурак.

На пальчыках прайшлi мы па гэтым падмурку. А за падмуркам - вялiкая трохкутная палянка, роўненька абсаджаная кустамi, i пасярод яе - мы нават вачам веры не далi - вялiзная капiца сена. У цэнтры Кiева на самым старажытным месцы - капiца сена, як на лузе. Вось здорава! I тая капiца нам такая любая, нiбыта прывiтанне з роднай Васюкоўкi.

Глядзiм, а за капiцай, каля самага ўвахода ў музей, гарматы стаяць, пяць гармат.

- Гэта што? - адважыўшыся, запытаў я.

- Гэта, брат, артылерыя, якая была ў нас на ўзбраеннi ў сорак трэцiм, калi Кiеў ад фашыстаў вызвалялi, - паяснiў мiлiцыянер.

- А вы гэта... вы таксама вызвалялi? - запытаў i знiякавеў Ява, што так нясцiпла запытаў.

- Вызваляў, хлопцы. Што было, тое было, - проста адказаў старшына. - Нават паранiла мяне тут, у Кiеве. У шпiталi тут ляжаў. Кiеў для мяне кроўны, родны горад.

Мы неяк зусiм па-новаму глянулi на яго. Вунь ён, значыць, якi - старшына Палянiчка. Хацелi яшчэ пра што-небудзь запытацца, але старшына ўжо вёў нас у музей.

Трэба было шукаць сваiх. Гэта было нялёгка. Ведаеце, колькi там пакояў!

Першы паверх (старажытны час) нам не вельмi спадабаўся. Там не было нiчога цэлага - усё кавалкi нейкiя, абломкi, чарапкi пабiтыя. I самае пачэснае месца займае спарахнелы човен. Вось гэта каштоўнасць! Я вам такога на нашай рэчцы колькi хочаце знайду.

Але другi паверх... Вось гэта сапраўды! У нас ажно вочы разбеглiся. Вунь воз чумацкi сапраўдны. На такiх вазах нашы продкi калiсьцi ў Крым па соль ездзiлi. А вось карэта залатая, у якой мiтрапалiтаў кiеўскiх вазiлi. Нiшто сабе карэта. Ой, глянь, зброя казацкая, самая сапраўдная. Ого-го шабля! Дай такую ў рукi старшыне Палянiчку, ён толькi - рраз! Мы ўявiлi нашага мiлiцыянера ў казацкiх шараварах, з шабляю ў руцэ. Нiшто! Няблага атрымлiваецца. А вунь ружжо, стрэльба. Ох i доўгая! А пiстоль якi!

Трэцi паверх. Вялiкая Айчынная вайна. Вызваленне Ўкраiны ад фашысцкiх захопнiкаў. Тут ад кожнага стэнда павявае подзвiгам, геройскай славай. Вось трафеi - поўная скрыня гiтлераўскiх ордэнаў, хоць лапатай грабi. А вунь асабiстыя рэчы разведчыка Кузняцова, якi дзейнiчаў у тыле ворага i выкраў нямецкага генерала. Ой, не спяшайцеся, дайце паглядзець. Гэта ж нам зараз так патрэбна, так патрэбна. Мы ж цяпер гэта ўсё так разумеем, як нiхто... Мы ж, магчыма, зараз самыя сапраўдныя разведчыкi (хоць вы, таварыш Палянiчка, i смяялiся!). I ўсё гэта нам во як патрэбна ведаць! Во! Во! Во! Вунь жа розныя сакрэтныя дакументы. Вунь... Насустрач нам спяшаецца Галiна Сiдараўна, а за ёй следам усе нашы. Твар Галiны Сiдараўны аж палае.

- Вы мяне да iнфаркту даведзяце! Дзе вы былi? Дзе?

- Згубiлiся, - каецца Ява.

- Заблудзiлiся, - каюся я.

- Згубiлiся-заблудзiлiся! Дваццаць дзевяць вучняў у экскурсii. I нiхто, акрамя вас, не згубiўся, не заблудзiўся. Мяне паралюш разаб'е праз вас.

Мы ўздыхаем. Мы не хочам, каб Галiну Сiдараўну разбiваў паралюш. Няхай будзе здаровая.

- Не сварыцеся на iх, вельмi прашу. Яны болей не будуць, - гаворыць старшына Палянiчка, падкручвае вусы, i вочы ў яго затуманьваюцца.

- Ах, прабачце! Я нават не падзякавала вам. Дзякую. Дзякую, - адразу пачырванеўшы, гаворыць Галiна Сiдараўна, робiць вусны банцiкам, i вочы ў яе таксама затуманьваюцца.

- Няма за што. Гэта наш абавязак.

-Ну, усё-такi, усё-такi... Турбавалiся, прывозiлi... Дзякуй вялiкае! Не ведаю, што б я i рабiла.

Гаворачы, старшына Палянiчка не зводзiць нейкiх па-асаблiваму лагодных вачэй з Галiны Сiдараўны.

А Галiна Сiдараўна, наадварот, то зiрне на яго, то апусцiць вочы. I размаўляе яна з мiлiцыянерам якiмсьцi надзвычай меладычным мяккiм голасам зусiм не так, як з намi.

- Вы дарэмна так хвалюецеся, нервы сабе псуяце. Хлопцы яны вёрткiя, пранырлiвыя, нiкуды не дзенуцца, - гаворыць старшына i пазiрае на Галiну Сiдараўну, як арол.

- Ах, ведаеце! З iмi так цяжка, так цяжка... Я iх люблю, але... - як галубка, вуркоча Галiна Сiдараўна i гладзiць па галаве спачатку мяне, потым Яву.

Ява падмiргнуў мне. Я цiхенька хмыкаю ў адказ ( я падмiргваць не ўмею, у мяне адразу два вокi заплюшчваюцца, як у дзеда Варавы). Малайчына старшына! Дзякуй! Геройская мiлiцыя ў Кiеве.

Потым мы ўсе выходзiм з музея i iдзём на Ўладзiмiрскую горку. I старшына Палянiчка разам з намi.

Потым мы едзем у Палац пiянераў. (Ух, здорава! Вось гэта палац! Казка!) I старшына Палянiчка разам з намi.

Потым мы сядаем на машыну (Кныш з Бурмiлам даўно ўжо тут i паводзяць сябе вельмi спакойна - нiбы самыя звычайныя людзi) i адпраўляемся ў дарогу.

А старшына Палянiчка ўрачыста прыкладае руку да шапкi i стаiць так, аддаючы чэсць, пакуль мы не знiкаем.

I зноў сама сабою завялася песня.

Мы з Явам хiтравата пераглядваемся i цягнем яе на ўсё горла.

I так нам весела, што мы аж кладзёмся. Але Галiна Сiдараўна нiчога не чуе i не бачыць - спявае, залiваецца.

Бывай, Кiеў! Бывай, старшына Палянiчка!

РАЗДЗЕЛ IV

Трэнiроўка на плёсе. А цi не шукаюць яны Папушыну стрэльбу

Бязлюдны плёс у плаўнях. На пясчаным астраўку за карчом вербалозiны сядзiць Бурмiла ў шырачэзных смешных трусах, падобных на жаночыя. На нагах у яго ласты. У роце трубка акваланга, да твару ён прыладжвае маску. Чмыша, як кот - насiшча перашкаджае. Праз шкло маскi заглядвае Бурмiла ў брашуру, якую трымае ў руках, - звяраецца з iнструкцыяй. Поруч - апрануты Кныш. Вось Бурмiла адклаў брашуру. Пайшоў да вады, чапляючыся за зямлю ластамi i спатыкаючыся. Гэп! - упаў. Падняўся. Не выпускаючы з зубоў трубкi, нешта гудзе, мабыць, лаецца.

Зайшоў у ваду. Нырае. Над вадой нейкае iмгненне дрыгаюцца хударлявыя валасатыя ногi ў ластах, потым знiкаюць. Няма Бурмiлы, толькi бурбалкi па вадзе пайшлi.

Кныш уважлiва пазiрае на ваду. Секунда, дзве, тры...

Ажно па вадзе пайшлi бурбалкi, бурбалкi, бурбалкi... Рраз! - i выбулькнула галава Бурмiлы. Лiхаманкава зрывае Бурмiла маску, трубку. Адштурхоўваецца, адплёўваецца. Цяжка дыхаючы, вылазiць з вады.

- Ху... Ху... Цьху... Ледзьве не ўтапiўся. Ху-у-у. Нельга мне яшчэ на глыбiню iсцi. Небяспечна. Добранька патрэнiравацца спачатку трэба. А ўжо ж там метраў шэсць або нават i ўсе восем будзе.

- Вядома, вядома... Патрэнiруйся... Як жа! - супакойвае яго Кныш. - Але ты здорава. Справа пойдзе! Калi б я так мог...

- Так, нялёгкая гэта, бач, штуковiна. Здароўе, як у вала, трэба, - набiвае сабе цану Бурмiла.

- Затое потым... Ты мне потым боты будзеш цалаваць. Жыццё, як у раi, будзе, - Кныш клацнуў сябе пальцам па шыi i гiгiкнуў. Бурмiла таксама гiгiкае ў адказ.

I нi Кныш, нi Бурмiла не ведаюць пра тое, што мы з Явам усё бачым i чуем. Мы зашылiся ў чарот на другiм беразе i назiраем. Па чарзе мы перадаём адзiн аднаму стары палявы бiнокль майго бацькi. Хаця бiнокль падслепаваты на адно вока, але ўсё ж гэты бiнокль у шэсць разоў наблiжае да нас аб'ект назiрання.

Нам пашчасцiла: на наступны ж дзень пасля прыезду з Кiева мы "ўзялi след" - высачылi, як Бурмiла з Кнышом падалiся ў плаўнi, i цiхенька сабе паплылi за iмi на чоўне-пласкадонцы.

I вось назiраем.

- Слухай, - шэпча Ява, - а можа, яны ныраюць па тую стрэльбу са стэнда, што Папуша ўтапiў?

Я няўпэўнена перасмыкнуў плячамi, не адрываючыся ад бiнокля (зараз мая чарга). I ўспамiнаю пра тую стэндавую паляўнiчую стрэльбу.

Праўду гавораць - тут, у нашых плаўнях, для паляўнiчых рай. Ад нашай вёскi далёка-далёка цягнуцца яны на поўдзень. Куды нi кiнеш вокам - усюды плаўнi без канца-краю. Плёсы мяжуюць з балацiнамi, з астраўкамi, што параслi вербамi i лазою. Але найчасцей плаўнi - гэта чараты, чараты, высачэзныя, трохметровыя, непралазныя чараты.

У тых чаратах людзi папраразалi так званыя "стружкi" - вузкiя павiлястыя калiдорчыкi з чыстай вадой, па якiх можна праплысцi на чоўне. Заблудзiцца ў гэтых стружках - раз плюнуць.

Невыпадкова ў час вайны нашы плаўнi былi партызанскiм краем. Сотнi партызан хавалiся тут, i немцы нiчога не маглi з iмi зрабiць.

А дзiчыны ў плаўнях - як камарэчы, аж цёмна. I качкi, i чыркi, i дзiкiя гусi. Чаго толькi няма!

Уяўляю, колькi паляўнiчых наедзе сёлета ў жнiўнi на адкрыццё палявання "па пяру". I кiеўскiя, вядома, прыедуць, якiя заўсёды прыязджаюць.

Той даўгалыгi чарнявы Алесь, у якога свая "Волга" ёсць. I хiтраваты, як яго называе дзед Варава, Ганабобель - вастраносенькi, драбназубы, з вялiкiмi вушамi, у акулярах - i сапраўды падобны на лiсiчку. I няўклюдны, круглатвары немалады ўжо Папуша. I паважны лысы Бубчанка.

Усе яны кандыдаты ў нейкiя навукi. Што такое кандыдат, мы добра ведаем. Мацi Явы была кандыдатам у дэпутаты раённага Савета. Яе бiяграфiя з фатаграфiяй вiсела на сцяне нашай школы. Але нядоўга. Прайшлi выбары, i яна стала дэпутатам. А гэтыя трэцi год прыязджаюць, i ўсё яшчэ кандыдаты.

- Нешта доўга iх не выбiраюць - казаў Ява. - Мабыць, не вельмi здольныя да навукi. Як мы з табою.

- Мабыць, - згаджаюся я.

Вось i на гэты раз, пэўна, прыедуць кiеўскiя кандыдаты.

Па старой завядзёнцы, спыняцца зноў у дзеда Варавы. Яны ведаюць, у каго кватараваць. Вечарам, па даўняй паляўнiчай традыцыi, будуць доўга вячэраць, расказваць розныя паляўнiчыя гiсторыi, спяваць i строiць кепiкi адзiн з аднаго. А на досвiтку дзед разбудзiць iх, i яны падхопяцца - заспаныя i як хворыя. Пахапкi збiраючы сваё паляўнiчае прычындалле, будуць крывiцца ад галаўнога болю, дрыжаць ад ранiшняй сырасцi i стагнаць. А Бубчанка наогул не захоча ўставаць. Накрыўшы твар капелюшом, ён будзе бубнець з-пад яго ахрыплым сонным голасам.