Валерый Гапееў - Неадпраўленая аповесць

Валерый ГАПЕЕЎ

НЕАДПРАЎЛЕНАЯ АПОВЕСЦЬ

Паважаны рэдактар!

Ведаю, што Вы чакаеце рукапіс ад Віктара

Этроў, які ён Вам абяцаў, — аб актрысе Одры

Хэпбёрн. Вы не атрымалі і ўжо не атрымаеце ад

яго аповесць. Я адпраўляю вам гэтыя запісы, якія

патлумачаць прычыну таго, чаму Віктар не выканаў

абяцанне. Не ведаю, ці мажліва апублікаваць тое, што я Вам пішу,

але я вельмі спадзяюся на такі фінал.

Бо калі мае радкі пабачаць свет,

то жыхары пасёлка, якіх я пачаў шчыра паважаць

(як і Віктара), даведаюцца аб сапраўдных абставінах

трагедыі, што ўскалыхнула іх жыццё.

З павагай — карэспандэнт NewsAII.

***

«Ён нічога не расказаў

Віктар Этроў, абвінавачаны ў забойстве свайго суседа, 46-гадовага Дэвіда Хінта, у судзе адказаў толькі аднойчы аднаскладовым “так” — калі суддзя спытаў, ці прызнае ён сябе вінаватым. Прычына гэтага дзікага забойства так і засталася нявысветленай. Нагадаем чытачам: 3 лістапада каля 17 гадзін Віктар зайшоў у кавярню Лінды са сваім карабінам — ён гуляў па лесе. У гэты час там шмат дзікоў, таму ніхто не здзівіўся зброі, бо стрэлам можна адпудзіць звяроў і гарантаваць сабе бяспеку. Віктар замовіў, як звычайна, куфель цёмнага піва, сядзеў задуменны ў самоце. Праз нейкі час у кавярню прыйшоў яго сусед Дэвід. Ён пахваліўся сваім здабыткам (Вы чыталі пра гэта раней). І тут Віктар раптоўна ўзняўся з месца і стрэліў.

Куля трапіла Дэвіду ў галаву, ён памёр імгненна.

Віктар сеў на месца, і заставаўся сядзець безуважным да акаляючага свету, пакуль не прыехалі паліцэйскія.

Ні на адно пытанне следства і суда ён не адказаў. Не прамовіў ні слова і не змяніўся тварам, калі пачуў прысуд — электрычны стул...»

***

Я адкінуўся на спінку стула і ўтаропіўся ў манітор ноўтбука. Гэта тое, што я змагу заўтра пакласці перад рэдактарам. Да гэтага я выціснуў са здарэння ўсё, што мог: што Віктар і Дэвід во сем гадоў жылі мірна побач; што абодва былі закаранелыя халасцякі; што Віктар пра-цаваў праграмістам і быў паважаным спецыялістам і спагадным суседам, добрапрыстойным грамадзянінам, нядрэнным гаспадаром.

Я павінен быў грызці зямлю, але пакласці перад рэдактарам хоць бы адну версію. Версій не было. Бо не было жанчын, палітыкі, спрэчак за зямлю. Віктар і Дэвід не былі геямі.

Гэты беларус (Віктар Хітроў) панясе прычыну свайго злачынства з сабой. За што ён забіў?

Калі я не адкажу на гэтае пытанне любой, хай самай фантастычнай прыдумкай, абы каб пад ёй быў хоць адзін сапраўдны факт, мяне вышпурнуць з газеты. Таму што хтосьці з маіх калег-журналістаў нешта ды знойдзе...

Нельга ж лічыць удалым вывад пра тое, што ў Віктара адбылося кароткае вар’яцтва? Якім чытачам цікава чытаць пра дзеянні душэўнахворых?

Сядзець было бескарысна. Завёў свой старэнькі «форд» і зноў паехаў у пасёлак.

Прыехаў і зразумеў, што еду сюды толькі каб заспакоіць сумленне. Куды ісці? Да каго? Пад’ехаў да таго самага кафэ-бара ля раўчука. За раўчуком адразу пачынаўся лес.

У бары было ціха і пуста. Толькі адзін з жыхароў (за гэтыя дні я ўжо амаль усіх тут ведаў у твар) і барменка Лінда.

Мясцовым быў, здаецца, Эрні Х’юг. Гадоў пяцідзесяці, шырокі ў плячах, высокі — мясцовы асілак, у выцертай шэрай скуранцы.

Я ўзяў сваё піва, уключыў дыктафон у нагруднай кішэні пінжака, падышоў да століка.

— Не перашкоджу?

Эрні паглядзеў на мяне насмешліва і з агідай.

— Едзь прэч. Тут — бяда, а ты спрабуеш урваць кавалак патлусцей. Едзь, пакуль у цябе цэлыя сківіцы і рэбры.

— Гэта пагроза? — я прысеў насупраць Эрні. — Што я дрэннага зрабіў? Я ўсяго толькі хачу ведаць праўду.

— Ты хочаш зарабіць грошай на нашай бядзе. Праўды не ведае ніхто.

— Кожны зарабляе так, як умее, — паціснуў я плячыма. — Некаму ж трэба пісаць крымінальную хроніку ў газету. Шукаць адказы на пытанні...

Эрні зрабіў вялікі глыток, паставіў куфель на стол, зірнуў на рэшткі піва, зноў падняў куфель і перад тым, як прыпасці вуснамі да яго края, ціха, але выразна, як кропку ставіў, сказаў:

— Як жа я вас ненавіджу, пісарчукоў паганых. Вы множыце бяду, вы разбураеце тое, што дорага людзям... Нікому не ведаць праўды.

Я зірнуў у яго звужаныя ад гідлівасці да мяне вочы і нечакана зразумеў: ён ВЕДАЕ. Ён ведае праўду! І ледзь стрымаўся, каб сказаць далей амаль абыякава:

— Ну, сёе-тое я ведаю.

— І што? — ні адна жылка не тарганулася на яго твары.

— Ведаю, што не Віктар панясе таямніцу на электрычнае крэсла. Таямніцу панясе ў магілу другі. І гэты другі — Эрні Х’юг.

Ён змаўчаў. Але гідлівасць у вачах змянілася на нянавісць. Ён дапіў сваё піва але заставаўся сядзець, быццам нечага яшчэ чакаў.

Я выпіў рэшткі адным глытком, пакінуў на стале банкноту і выйшаў.

Як жа ўдала я прыехаў! Гэтага Эрні заўтра, калі выйдзе свежы нумар, разарвуць на кавалкі. Ён ведае, ён нешта ведае. Не стаў бы ён дадаваць гэтага дзіўнага. Як ён сказаў. Я дастаў дыктафон, знайшоў ягоныя словы: «Нікому не ведаць праўды». Ах, як мне пашэнціла.

Было пахмурна, але не холадна. Мне хацелася пачаць пісаць адразу, тут, пакуль літаральна стралялі ў галаве аглушальныя фразы, сярод якіх галоўнай была: «Ён сказаў! Ён сказаў, што ніхто не пазнае таямніцу. А ТАК сказаць, з такім тонам можа толькі той, хто сам яе ВЕДАЕ!» Запіс прадам на радыё, на тэлебачанне... Чорт, чорт! Адна фраза гэтулькі мне прынясе .

Працаваць у кабіне з ноўтбукам было няёмка. У бар ісці не хацелася. Зірнуў на блізкі лес. У ім было шмат дубоў-гультаёў — тых, якія ўсю зіму трымаюць на сваіх галінах высахлае лісце. Лес выглядаў ветла. Калі лес так блізка ад пасёлка, не можа быць, каб там не было якога месца адпачынку, нейкай альтанкі! Узяць тэрмас з кавай, ноўт, цыгарэты.

Ледзь прыкметная сцяжынка віхляла, знікала, перасякалася з іншымі сцяжынкамі. Я хацеў пабачыць перад сабой тую альтанку, якая ўжо мроілася мне: невялікая, са столікам пасярэдзіне, але праз хвілін дваццаць я ішоў ужо без дакладнай мэты, зачараваны дзікай прыгажосцю дубовага лесу. Хвілін дваццаць прайшло, і раптам я апынуўся на паляне. Гэта было месца адпачынку пасялковых: альтанкі, малыя і вялікія сталы ды зэдлікі з груба абчасаных плах і адзін велізарны стол у форме выцягнутага колца. Так, я не памыліўся — не магло не быць месца адпачынку. Дзіўна толькі, што так глыбока ў лесе, і я не пабачыў хоць нейкай дарогі для аўтамабіляў.

Знайшоў утульны нізенькі столік — нібыта яго і рабілі для працы з ноўтбукам, а не для адпачынку.

Пальцы ледзь паспявалі за думкамі, якія імкнуліся на волю з маёй галавы: «Ён ВЕДАЕ, бо ён УПЭЎНЕНЫ, што пра гэта не даведаецца ніхто!» Вось гэта загаловачак...

Паўгадзіны працы — і з апошняй кропкай я салодка пацягнуўся, аж захрумсцела нешта ўва мне.

Закурыў, наліў кавы з тэрмаса.

І толькі цяпер пачуў цішыню — цішыню восеньскага лесу. Як тут добра. Умеюць гэтыя мясцовыя выбіраць месцы: вялікая, авальнай формы паляна была ў асяроддзі магутных дубоў. Амаль усе аднолькавай таўшчыні, стульваючы ніжнія галіны, што стварала поўную ілюзію сцяны з калонамі, як у амфітэатры. Ды яшчэ авальная форма паляны — сапраўдны Калізей. Усё збіраўся там пабываць — не атрымлівалася. Вось выдам гэты матэрыял — махну ў Рым, будзе завошта. Зраблю сабе вакацыі. Рымскія вакацыі. Якія былі ў прынцэсы Ганны, дакладней — у Одры Хэпбёрн...

Раптам захацелася, каб менавіта тут з’явілася яна — гэтая дзіўная жанчына. Або хоць бы загучаў яе голас...

Я хутка ўключыў ноўтбук — у мяне ў ім некалькі фільмаў, і сярод іх — мае любімыя «Рымскія вакацыі». З той Одры, якая ўварвалася ў свет, заваявала мільёны душ і сэрцаў, пакарае дагэтуль, і сярод мільёнаў заваяваных — мае душа і сэрца. Гэта мая маленькая таямніца, разумею, што для сваіх прагматычных сяброў я буду дзіваком, калі не больш, са сваім захапленнем. Але гэта адзінае, што ёсць у маім жыцці, апроч газеты. Толькі б хапіла зараду батарэі.

Абапёрся спінай аб малады дуб, уключыў фільм.

Як жа натуральна загучаў у гэтым восеньскім дубовым лесе голас Одры! Я глядзеў фільм — і знаходзіў у выяве Одры нейкія асаблівыя, не ўбачаныя мной раней пяшчоту і жаноцкасць, чароўную грацыю, боскасць голасу...

Адчуў, а не пачуў, што ззаду хтосьці стаіць. Хтосьці глядзіць, як і я, на Одры. Так бывае ў кінатэатры, калі патыліцай адчуваеш рэакцыю суседа.

Нетаропка, хаваючы хваляванне, азірнуўся. Наўрад ці трэба чакаць дабра ад таго, хто падыходзіць так нячутна з-за спіны.Прытрымліваючы рукой карабін, што стаяў ля ног, на манітор ноўтбука глядзеў гэты здаравяка Эрні. Герой майго артыкула, які прынясе мне самы вялікі ў маім жыцці ганарар. Давай, мілы, я цяпер добры, мяне не палохае твой карабін, бо мяне ўжо многія тут бачылі, і Лінда раскажа аб нашай сустрэчы ў бары.