Алесь Жук - Зоркі над палігонам Страница 13

Задаволены сваім даручэннем, Майбах у канцы дарогі і сапраўды ўбачыў батальённую «лятучку», у якой нешта майстраваў, сагнуўшыся над варштатам, рослы, з пшанічнымі вусамі сержант.

— Таварыш сержант!

Петухоў паглядзееў на Майбаха і пазнаў:

— Што, Майбах?

Зелянкоў прасіў, каб вы яму новы кліранс далі...

— Што, што? Кліранс?

Петухоў прыкусіў адзін вус, скасавурыў вока:

— А дзе ж Зелянкоў той кліранс дзеў?

— Згубіў, таварыш сержант!

— Ну то на!

Петухоў аднекуль з кутка дастаў вядучую зорку з баявое машыны, лёгка, як гантэлю, падаў яе Майбаху, і той не ўтрымаў, апусціў яе долу.

— Я ж не падніму гэты кліранс!

Майбах не чакаў, што кліранс можа аказацца такім цяжэрным.

— Дык бяры і каці па дарозе. Толькі асцярожна, ног не паадбівай!..

I сержант Петухоў даў волю смеху, бо клірансам называецца не што іншае, як дарожны прасвет, або адлегласць ад зямлі да днішча машыны.

Майбах, пасопваючы, выціраючы рукавом пот, каціў па дарозе «кліранс».

Спачатку ён адказваў, калі пыталіся, што коціць, але пасля таго, як чуў рогат, адказваць перастаў, спяшаўся хутчэй прыкаціць «кліранс».

Яшчэ здалёк, гледзячы на Майбаха, Зелянкоў саскочыў з машыны, трымаючыся за жывот, качаўся па зямлі. Сюды, да машыны другога аддзялення, сабраліся і больш цікаўныя, падышоў і Карповіч, спачатку сам не мог стрымацца, смяяўся, а калі ўбачыў узмакрэлую ад поту спіну Майбаха, яго вінаваты няўцямны позірк, яго кволую ўсмешку і навокал вясёлыя, насмешлівыя твары, пашкадаваў салдата:

— Што тут такое? Я пытаюся, што тут такое? Канцэрт самадзейнасці на вучэннях? Ёсць безработныя? — Карповіч адчуваў, што пачынае злавацца.

Смех адразу сціх.

Моўчкі палез да матора Зелянкоў, салдаты ўзяліся за рыдлёўкі, а цікаўныя падаліся ад граху далей і бліжэй да сваіх машын.

— А вы, Прымак, куды гледзіце? Пацеху знайшлі...

Майбах вінавата зірнуў на лейтэнанта, трымаў усё яшчэ «кліранс», які чырванеўся ржавымі плямамі. Потым кінуў зорку на дарогу, узяўся за рыдлёўку і пачаў капаць, здаецца, крыху хутчэй, чым звычайна пры сваёй «запаволенай рэакцыі».

— Што гэта з вамі, Прымак? Вы нейкі, як звараны, і ўчора і сёння,— запытаўся Карповіч у сержанта.

Той зірнуў на афіцэра, не адважваўся сказаць і ўсё ж сказаў:

— Маці маёй сёння аперацыю рабіць будуць.

— Як аперацыю?

— На сёння ёй прызначана аперацыя. Таварыш лейтэнант, схаджу я ў вёску, паспрабую пазваніць! — адчуўшы, што Карповіч спачувае, папрасіў сержант.— Я хутка.

— Не, Прымак. Адзін сёння хацеў ужо схадзіць... Гэта вучэнні. Служба ёсць служба.

Карповіч не глянуў на сержанта, павярнуўся і пайшоў. Чамусьці, зрабіўшы быццам так, як і трэба, праявіўшы патрабавальнасць і суровасць, ён не адчуваў сябе спакойна.

— Калі ў цябе ўсе так капаніры зрабілі, як у першым аддзяленні, то малайцы,— пахваліў Карповіча капітан Раманаў, які стаяў ля машыны першага аддзялення.

— Не зрабілі, дык зробяць,— коратка запэўніў Карповіч.

— Што гэта ты, як асоту пад хвост падціснуў?

— Жартаўнікоў многа развялося...

— А-а! Пра кліранс... Чэрці! Прыдумаць жа!..

— Адным кліранс, другі ў самаволку бяжыць, у трэцяга маці на аперацыі, пусці яго пазваніць... Усё роўна як дапаможа тым званком...

Гаварыў Карповіч пра ўсё, што накіпела ў душы, не толькі каб выгаварыцца, але каб і атрымаць падтрымку словам, бо не адчуваў упэўненасці, нават горш — здавалася, што нешта ён робіць не так, як трэба.

— У Прымака маці сёння на аперацыі? — здагадаўся Раманаў, уважліва паглядзеў на Карповіча.

— У Прымака.

Капітан Раманаў задумёна паківаў галавою, сказаў:

— А ў яе ў вёсцы яшчэ двое малых. Прымак самы старэйшы. Ідзі, Карповіч, правер, каб акуратна была зроблена маскіроўка, і будзь напагатове. Можа быць загад выступаць.

Раманаў паглядзеў яшчэ раз уважліва на Карповіча, завярнуўся і рашуча пайшоў у галаву калоны.

Карповіч абышоў усе капаніры, праверыў, каб нідзе не віднелася свежая зямля, каб усюды была прыцярушана ігліцаю ці апалым сухім лісцем, загадаў камандзірам аддзяленняў яшчэ раз праверыць, ці ў наяўнасці ўся зброя. I недарэмна зрабіў гэта.

Перад абедам у сонечнае неба трывожна ўзвілася чырвоная ракета, а потым і ад камандзірскае машыны праляцела трывожнае і імклівае: «Да машын!»

***

А змярканнем машыны былі далёка ад раёна збораў, адматаўшы нямала кіламетраў і лесам і полем.

За ўвесь дзень быў толькі адзін прыпынак, у бярозавым узлеску, дзе калону чакала паходная кухня з адчыненымі гарачымі катламі. I здалося, шго няма нічога смачней за гэту капусту са скваркамі, за ячную кашу і рэдзенькі кіславаты кісель.

I большае асалоды не магло мець цела, як ад кароткага прызалу на сухім, рана апалым лісці, на густой, а мясцінамі ўжо пакудлачанай траве, пад пяшчотнымі павевамі палявога ветру, які нясе з сабою пах сухое шэрае раллі, іржышча і саломы.

Пад вечар, калі пахілілася сонца да зямлі, калі далёка выцягнуліся цені, калона па дарозе паўз малады, пасаджаны акуратнымі радамі хвойнік спусцілася ў шырокую даліну.

Насустрач дыхнула густою вільгаццю, мокрым пахам травы, алешніку і ракігніку — гэтак, як і заўсёды пахне надвячоркам ад ракі. I аж лягчэй стала дыхаць.

Самаю лепшаю ўзнагародаю было б зараз распрануцца і кінуцца ў гэтую роўную, слюдзяную плынь ракі. Але такая блізкая і заманлівая вада заставалася недасяжнаю. Адсюль, з узгорка, было відаць як на далоні, што да ракі тоненькімі шэрымі стужачкамі сцякаліся калоны. I машыны адна за адною сыходзілі ў ваду і ўплаў пераадольвалі раку, не спыняючыся, уз'язджалі на ўзгорак на другім беразе. А далей кожная ка/юна зноў выходзіла на свой кірунак.

Капітан Раманаў перадаў загад тэрмінова падрыхтаваць машыны да плавання.

А праз некалькі хвілін калона паволі кранулася наперад.

Машыны ішлі ў раку.

Карповіч заняў месца на час пераправы ў вежы. 3 яе добра было відаць, як паволі, няўклюдна, быццам вялікія качкі, уваходзілі ў ваду баявыя машыны.

У самога Карповіча здрыганулася сэрца, калі машына, выкінуўшы перад сабою хвалеадбіўны шчыток, страціла пад сабою зямлю, загайдалася, нібыта восьвось гатовая пайсці пад ваду. I ў наступнае імгненне Карповіч адчуў, што машына плыве, што матор не марна працуе. Паволі набліжаўся бераг.

Карповіч азірнуўся назад: дзве ягоныя машыны, як качаняты, паслухмяна плылі следам.

Як толькі гусеніцы дакрануліся да зямлі, Зелянкоў даў газу. Ляпнуў, склаўшыся, хвалеадбіўны шчыток, і машына, абтрасаючы ваду, лёгка памчалася на ўзгорак, услед за калонай.

Адышоўшы з паўкіламетра, калона спынілася — пакуль падцягнуцца ўсе машыны.

Наперадзе, на скрыжаванні, стаяў на дарозе рэгуліроўшчык, збоч дарогі, за кусцікамі, матацыкл з каляскаю. Ад матацыкла да дарогі ішоў афіцэр, нечым вельмі ж знаёмы Карповічу.

I калі афіцэр падышоў бліжэй, Карповіч пазнаў, што гэта Ласцоў.

Ласцоў таксама пазнаў Карповіча, гукнуў:

— Прывітанне пяхоце!

Па гэтым прывітанні Карповіч зразумеў, што цяпер Ласцоў не мае ніякага дачынення да пяхоты. I знарок не стаў распытвацца нічога, бо зразумеў, што Ласцову захацелася пахваліцца.

Ласцоў прыпыніўся, паглядзеў на Карповіча, стомленага і запыленага, знарок няспешна, перавальваючыся з нагі на нагу, як прагульваючыся па скверыку, пайшоў назад да свайго матацыкла.

Калона кранулася далей. Цяпер Карповіч успомніў словы падпалкоўніка на начной стральбе і зразумеў, што тады ён узяў Ласцова на заметку і як няўмеку прыбраў у каменданцкі ўзвод ці так куды, абы толькі далей ад баявых машын, зрабіў, такім чынам, тое, чаго і дамагаўся чалавек.

РАЗДЗЕЛ 8

Лагчына адкрылася вачам адразу ж за пагоркам. Роўненька, акуратна ўзялася па пакошы трава. Нібы нехта, каб навесці прыгажосць, пастрыг поплаў.

Нагрэты за дзень поплаў павяваў водарам травы, аселіцы, вады. Пасярод лугу цякла невялічкая рачулкапятлянка.

Карповіч толькі аблізаў перасохлыя вусны.

Ніколі б не падумаў, што марш даецца гэтак цяжка,

забірае так многа сілы. Здавалася, што тут такога — едзь у машыне, не сваімі ж нагамі ідзеш.

Калона нават не збавіла ходу. На поўнай хуткасці імчала па вузенькай, слаба ўезджанай аўтамабілямі дарозе, бязлітасна ўзрываючы гусеніцамі лугавіну.

Карповіч заплюшчыў вочы: здалося, што машына не ўтрымаецца на мосціку і зляціць у ваду. Зелянкоў з шыкам узляцеў на мосцік, вузенькі, як толькі праехаць машыне. Мосцік спецыяльна зрабілі вайсковыя сапёры, і на бярвеннях яшчэ чыста і свежа бялеліся зачосы і блішчалі кроплі смалы.

Але машына нікуды не зляцела, пераможна рыкнула маторам, апынуўшыся на другім беразе.

Карповіч апусціўся на сядзенне, расшпіліў сумку, паглядзеў на карту. Не такім здаваўся і доўгім звілісты чырвоны пункцір маршруту на карце, які цяпер паўставаў перад вачыма жывымі малюнкамі ўзгоркаў, узлескаў, палёў, пройдзеных і пакінутых далёка-далёка ззаду. I пыл з тых лесавых і палявых дарог роўным тоўстым слоем укрыў браню машыны, твары і адзенне камандзіраў і механікаў.