Неизвестно - Дубянецкі Страница 32

Адправіў дамоў усе нават фрукты, якія ў мяне былі – каб “галадаць”. Разьвітваючыся, Коля сказаў, што сёньня быў прэзідыум Саюзу пісьменьнікаў, прымалі ў члены… Савелія Паўлава!!!

Усё-такі цікава, як там гэта адбывалася. Далей Коля намякнуў, што шмат чаго робіцца там патрэбнага, патрыятычнага, з улікам мяне – чакаюць мяне.

Па радыё якраз перадаюць інтэрв’ю М. С. Гарбачова французскай тэлекампаніі TF-1 у сувязі з яго хуткай паездкаю ў Францыю.

Бадай што, найбольш непрыемна было адказваць М. Гарбачову на групу пытаньняў, зьвязаных з правамі чалавека ў СССР (пра А. Сахарава, пра выезд яўрэяў з СССР за мяжу і пра колькасьць палітзьняволенных у СССР). Зусім нічога не сказаў пра акадэміка Сахарава, хоць у тэксьце пытаньня пра гэта было; назваў абсурдам лічбу 4 мільёны палітычных зьняволенных у СССР; наконт яўрэяў сказаў, што ў СССР яны маюць больш правоў, чым дзе б там ні было. Шыранскага назваў злачынцам.

Пра такія правы, як свабода слова, друку ніхто пакуль яго не пытае. А спытаюць, думаю, інфарктам міякарда не адкажа, а адкажа адным прыгожым, “абкатаным” ужо словам: “абсурд”. Ха-ха-ха-ха-ха!..

3 кастрычніка 1985 году. Чацьвер. Усёй “цяжкай артылерыі”, усіх “блакадных” сродкаў хапіла толькі на ўчарашнюю ноч. А сёньня – усё вярнулася “на кругі свае”. Прачнуўся да пяці гадзінаў раніцы, – вядома ж, ад сардэчнага болю, пацягнуўся за “нітрагліцэрынкай”, праз хвілінаў 20-30 – зноў, неўзабаве – зноў.

Сёньня ў “легколах” абмяркоўвалася пытаньне аб пераводзе мяне ў рэанімацыю. Пра гэта мне сказала лечурач. Ведаючы цяперашні кантынгент хворых у рэанімацыі, я сказаў, што ня бачу ў гэтым патрэбы. Алена Сяргееўна зусім не настойвала на сваім, і нават, як я адчуў, ёй мая падстава прыйшлася да густу. Між тым і мае аднапалатнікі, і Марыя кажуць, што я дапускаю памылку: цяпер я, можна сказаць, прадастаўлены сам сабе, а там, у рэанімацыі, кожны хворы кожную хвіліну пад меднаглядам.

Хіба там у мяне будуць такія ажыўленыя кантакты з сябрамі? Ня пусьцяць нават жонку. А тут – я “ў сьвеце”.

Вось учора: Жонка, Галька з цудоўнымі белымі кветкамі, Мікола, Віктар (Супрунчук – рэд.) – праінфармараваў пра Прэзідыум СП, на якім яго прынялі ў члены гэтай пісьменьніцкай арганізацыі. (Прынялі таксама, апрача Паўлікавай, яшчэ і Савелія Паўлава!) Стась – пакінуў сваіх масквічоў і прыбег да мяне. Зусім вечарам прыйшоў Эдзік (Скобелеў – рэд.) – перад сваім ад’ездам на нейкі пісьменьніцкі форум у Ленінград, дзе ён павінен нават выступіць.

Коля зрабіў агляд “законавы”. Галя расказала, як там у іхнім інстытуце крытыкуюць свайго шэфа1 (цяпер ён недзе ў ФРГ) за празьмерна вялікую і зацікаўленую ягоную апеку Сьвятланы Алексіевіч.

Сёньня было на аднаго-двух менш наведвальнікаў.

Значыць, я тут жыву ў эпіцэнтры ўсіх падзеяў, якія мяне абыходзяць…

4 кастрычніка 1985 году. Пятніца. У выдавецтве сёньня павінен быць справаздачна-выбарны партыйны сход. Рыхтуюць яго аж занадта сур’ёзна – не ў выдавецтве, а там, зьверху. Як заведзена, справаздачны даклад рыхтуе сакратар з дапамогаю членаў партыйных і іншых актывістаў. Пасьля ён разглядаецца і зацьвярджаецца на сьпецыяльным пасяджэньні партбюро (сакратар чытае, члены бюро робяць заўвагі, прымаецца афіцыйная пастанова).

А тут даклад І. Канановіча запатрабаваў “для азнаямленьня” Дзялец! Ну, што сказаць на такую “архідэмакратычную” практыку? На такую “прастору” для свабоднага выказваньня думкі?

Доктар гістарычных навук Іван Ігнатавіч Крамко (сектар гісторыі беларускай мовы Інстытута мовы АН БССР) на зьдзіўленьне неамбітны вучоны. Ён яшчэ ў 1968 годзе знайшоў у Вільні цікавейшы і надзвычай важны для навукі і культуры дакумент і дагэтуль ня хоча зьвязваць сваё сьціплае імя з гэтым эпахальным помнікам. Знаходка мае дачыненьне да Колінай тэмы. І вось дырэктар Інстытута прафесар Жураўскі, пераканаўшыся ў Колевай апантанасьці адносна паляшуцка-яцьвяжскай праблемы, бескарысьліва навёў Колю на старую Крамкоўскую знаходку.

Археолаг быў бязьмежна шакаваны, разгубіўся ад Колевых “наіўных” пытаньняў і прапановаў. Быў прызначаны тэрмін, калі “знаходка” можа быць знойдзена ў бяздонных доктарскіх шуфлядах.

І Коля сёньня з вялікім Іван-Крамкоўскім шкадаваньнем атрымаў першыя старонкі таго “фаліянту”. Астатнія атрымае, можа, заўтра.

Коля ня мае права дакумент публікаваць, да зьяўленьня ў друку афіцыйнага паведамленьня, “што гэта такое, каму належыць, дзякуючы каму выцягнутая на паверхню”. (Клятву Коля ня толькі такую даў, але яшчэ ў знак падзякі старэйшаму калегу зьбіраецца даць нейкую адну ці нават дзьве старых рэлігійных кнігі.)

Цяпер перада мною дзьве старонкі Сапраўды Выдатнага Дакумента, хоць ён і ў выглядзе фотакопіі.

Бедны Мікола! Ён увесь гэты час надта ўзбуджаны. Ён жа і не чакаў такіх магутных пацьверджаньняў сваёй праўды!

Сёньня ж ён мяне “зьдзівіў” і яшчэ адным дакументам: на поўных дзьвюх старонках машынапісу – ягоны ліст да славутага яцьвяга Пятра Клімука. З вялікім хваляваньнем і з ня меншымі “перахлёстамі” ён расказвае яму пра апошнія падзеі на гэтым сваім сапраўдным фроньце, запрашае Пятра Ільіча прыняць удзел у тэлеперадачы, альбо нагаварыць што-небудзь для яе на плёнку, альбо, на худы канец, напісаць нешта ў яе адрас.

Прачытаў бы “Пытрук” гэты ліст і падумаў бы, што ўжо сапраўды заўтра-пасьлязаўтра будуць створаныя друкаваныя органы, паадчыняюць школы, а то, можа, і цэлы універсітэт на яго роднай мове, а магчыма, і будзе абвешчаная нейкая дзяржаўная аўтаномія палешукоў.

Аўтар ліста спытаў у мяне, ці ўсё я прымаю ў ім. Я сумленна адказаў, што прымаю ня болей, чым 30 адсоткаў, але ж наогул лічу гэты ліст непатрэбным. Сказаў, чаму. Коля пагадзіўся адразу, нават скамечыў лісткі. Ад апошняга намеру – выкінуць у кош – я адгаварыў яго, сказаў, няхай “на ўсякі выпадак” ляжыць у далёкай шуфлядзе.

Мікола не пакрыўдзіўся. Я імкнуўся быць вельмі тактоўным у сваіх разважаньнях-парадах. Мы разьвіталіся цёпла, душэўна, – як заўсёды.

Па абедзе, як правіла, заўсёды ў адзін і той самы час – а 17-ай гадзіне прыйшоў Коля. (Ён ужо размножыў фотаапаратам тыя дзьве старонкі Яцьвяжскага лемантара. Астатняга тэксту яшчэ ня мае. Па дарозе да мяне, у раёне кінатэатру “Піянер”, ён сустрэў Рыгора Барадуліна, і паказаў яму гэтыя адбіткі. Гэта была першая іх сустрэча пасьля таго слыннага абмеркаваньня Колевых вершаў на секцыі паэзіі. Як значна маладзейшы, Коля папрасіў (паводле яго словаў) прабачэньня ў Рыгора за тадышнюю няёмкасьць. Рыгор “на разьвітаньне” буркнуў (у Колевай інтэрпрэтацыі “сказаў”): “Яшчэ ня час друкаваць гэта…”

Я адчуваю, што ў Колі не зусім гладкія адносіны з Навіцкім, з Крывіцкім (навуковым кіраўніком), з Гілевічам. А, можа, і яшчэ з кім-небудзь? Гэта непатрэбнае напружаньне ў яго дзейнасьці.)

Зусім ужо вечарам, як на нашыя шпітальныя меркі, да мяне раптам зьявіўся мой колішні і добры, шчыры, сапраўдны сябар – Рыгор Панфіленка. Гэта была вялікая нечаканасьць, бо мы ня бачыліся гадоў дваццаць, і нішто не прадказвала нашай сустрэчы.

Я ўстаў насустрач, і мы пацалаваліся. Ён толькі і вымавіў: “Пазнаў…”

А пасьля пайшлі дзівосныя і невясёлывя зьвесткі: у 1981 годзе Грыша страціў жонку. Яна памерла, пакінуўшы яму васемнаццацігадовага сына і дзьвюх меншых дочак. Сын скончыў сёлета Менскі РТІ і разьмеркаваны на працу ў Менск. Старэйшая дачка ў Маскве, меншая скончыла нейкую сярэднюю сьпецыяльную навучальную ўстанову мастацка-прыкладнога профілю і цяпер працуе ў Менскім метрабудзе.

Сам Грыша, шмат гадоў маладзейшы за мяне, ужо… на пенсіі. Гэта зусім дзіўна. Яму ж няма і пяцідзесяці! Кажа, што “па стане здароўя”, быццам бы па прычыне “псіхалагічнага захворваньня”. Ніхто, кажа, не прапаноўваў мне пакідаць працу. “Я сам пайшоў і сказаў, што працаваць ужо не змагу”. Далі яму сьпярша 150 рублёў пенсіі, пасьля па чырвонцу двойчы памяншалі.

5 кастрычніка 1985 году. Субота. Усюды звычайны рабочы дзень. Марыі сёньня ня будзе: пасьля працы іх пагоняць у нейкі басейн “здаваць нормы па плаваньні на значок “ГПА”. Значыцца, ня будзе і дзяцей: яны таксама на сваіх участках інтэнсіўна будуць працаваць.

Перад абедам мяне наведалі Валянцін Блакіт, Сяргей Законьнікаў. Законьнікаў удзельнічаў учора ў тым самым справаздачна-выбарчым партсходзе. Расказаў крыху пра яго – больш пра сваё выступленьне. Падкрэсьліў, што ў прысутнасьці там М. Дзяльца ён “даў рэзкую ацэнку тыражнай палітыкі Камітэта і абодвух упраўленьняў кніжнага гандлю.”

Яшчэ пасьля сьнеданьня пазваніў Серафіму ў выдавецтва. Гэта было перад Сяргеевым візітам, якога я, дарэчы, не чакаў. Таму мне хацелася сёе-тое даведацца пра ўчарашні сход. Але ж Серафім такі гаварун, што ня надта можа абагаціць нечым свайго субяседніка. Размова наша зьвялася ў асноўным да майго расказу пра сваю хваробу. Я завяршыў гэты расказ абяцаньнем “днямі быць у выдавецтве”.

6 кастрычніка 1985 году. Нядзеля. ...Учора з вечару ў мяне наступіла нейкае незразумелае пагаршэньне здароўя. Вымушаны быў выклікаць медсястру, а яна - дзяжурнага ўрача, зрабілі на дзьве гадзіны раней апошнія ўколы. А ноччу ўсё гэта паўтарылася.