Варлен Бечык - Радкі і жыццё Страница 4

Ён любіў абсмоктваць купалаўскія словы:

Яшчэ прыбавіце скананне —

Прадсмертны вашых рук абраз, —

Нядоўга ж ваша панаванне —

Загуба прыйдзе і на вас.

Заuубу крыўдаю, слязамі

ў магільны выкапалі ніз;

Людской расплаты ўжо над вамі

Тапор адточаны завіс.

Сіняўскія экспартавалі дэмагогію за мяжу, яны ж спрабуюць знутры навязаць нам яе.

Быкаў паказвае Сахно, яны злуюдь на Быкава, а не на Сахно.

У маленькім апавяданні В. Цельпугова («Снежныя горы») у старога горца пытаюць, колькі вёрстаў да гор.

— Одну половину, наверно, забыл, а в другой верст восемь, не меньше.

Мудры стары. Якраз такія мудрацы ёсць у нас — хІтра замоўчваюць жахі часоў культу.

Р. Рождественский:

Поперед батьки

В пекло не лезть?!

Кто ж его

от пули

закроет

тогда?

Гэта адказ маме на яе перасцярогі.

А. Вярцінскі:

Дзень першага весняга промню — дзень паэзіі.

Дзень першага весняга грому — дзень паэзіі.

Дзень першых дажынак — дзень паэзіі.

Дзень першых сняжынак — дзень паэзіі.

Дзень першай сустрэчы — дзень паэзіі.

Дзень светлай любві чалавечай — дзень паэзіі.

Подзвіг несумяшчальны з траскатнёю. Траскатня, шуміха — я сказаў бы — апашляе яго.

Абавязкова на ўсё неабходна свежае вока: на газет­ную паласу, на падзеі (свежы погляд), на літаратурны працэс, на будні, на наваколле, быт. Узнавіць стан, калі ты пабываў спачатку збоку, потым — унутры, але ўнутры яшчэ не прыцёрся, не абвыкся.

У мяне прапалі параўнанні. Думка прагне чыстага слова. Сучасная метафара — два кадры. Кадр: пчаліныя соты; кадр — капсюлі патронаў; метафара — пчаліныясоты патронаў. Метафара злучае не дзве рэчы, дзве з явы (нават рэчы-з’явы). Дае кантэкст сінтэзу, злучаючы два рады асацыяцый.

I ўсё гэта — пярэстыя думкі, якія па адной закідваю ў памяцъ (выдумваю хутчэй) у Купалаўцы.

1. V.

Есць падставы, што — нягледзячы на ўсю немач — «квартал» пражыты адносна добра. Тое-сёе зрабіў, тое-сёе сказаў, набраў пэўны разгон і маю планы.

I сённяшні дзень быў адносна плённы. Я чытаў Дарыа і пераклады Савіча. Гэта была паэзія.

А вечарам, у гадзін сем, я пайшоў гуляць і быў па-новаму запалонены вясною, яе паэзіяй.

Цеплыня вярнулася і суцішыла ветры. Парасклейваліся першыя лісточкі. Бярозавыя яшчэ ліпкія — я іх мацаў. Я хадзіў у мясцінах найпрыгажэйшага роднага краявіду — там, дзе мурожная трава ляжала светлай зелянінай на леташняй жоўці, дзе стаяла рэчка з ціхай зялёнай вадою, дзе было незвычайна хораша бачыць сонца праз дрэвы, дзе абрасталі зелянінай стаўкі. Здалёк і адусюды ішоў птушыны шчэбет. Яго перабівала адна там нейкая маленькая сінічнага выгляду «пічужка». Я хадзіў там, дзе дзіўна, непрывычна сустрэць другога чалавека. Па-свойму нават абразліва: а што ён тут робіць?

Выйшаў ад узлеску ў лагчыну, да рэчкі, на луг. Ішоў мяккаю падатлівай сцежкай і дзівіўся, круцячы шыю: даўно не ведала душа мая такой радаснай, простай і адкрытай прыгажосці, якую адкрывала вока ў маленькай крапіўцы, у дробным яшчэ конскім шчаўі, у сухім лапушынні.

Сцяжынка, адолеўшы некалькі ручайкоў, па мяккім, падатлівым грунце вывела мяне да вёскі. Лецкаўшчына шырокім разваротам ляжала ўверсе, на хрыбтавіне гары. Ціха, нерухома, задумліва стаялі дамы, а ўніз спускаліся апрацаваныя прысядзібныя шнуры, а па межаніцы ішла ўверх сцежка. Усё было спрадвечным, нерухомым, некранутым. Здавалася, што тут існуюць вось гэтыя дамы, шнуры, нерухомыя каровы на лузе (пастуш­ку я не адразу раэгледзеў). Потым вуха пачало лавіць і чалавечую прысутнасць: нёсся з вуліцы бесклапотны ·смех нейкай кампаніі, злева вока ўгледзела кампанію рознакаліберных жэўжыкаў з вудачкамі.Я пайшоў уздоўж рэчкі, яка я набыла тут.рух у вузенькім рэчышчы, забруілася ручаінай. Суха дзынкнулі прывязаныя — на павадку дашчыны кладкі; уся вёска пасунулася ўправа, і адкрыўся новы краявід.

I зноў ад узлеску глядзеў я ўжо на некалькі вёсак, раскіданых па краях і акаймаваных лясамі. Адзінокі брэх сабакі, рэдкія падарожнікі — і ўсё сцішанае, маўклівае, разлічанае на ўспрыняцце аднаго.

I пры ўсім гэтым добра думалася, хадзілася. А потым — цудоўны падарунак: бусел, крыку якога я нават адразу не пазнаў. Я напрасткі папёрся да яго і — дарэмна. Спужаў. Але ўсё было здорава. I хацелася гуляць, маўчаць, кідаць кветкі ў ваду і біць пошасць, якая не мае правоў на такі мудры і з усімі добры, неварожы^ прывабны свет.

2.V.

Добры, раніцаю без ветру, дзень. Першыя спробьг загару. Людзі корпаюцца на агародах. Я выходзіў таксама. Пакуль капаў, успомніў тыя вёсны, калі я капаўся ў градах. Паўтарэнне — зварот успамінаў, якія ляжаць нерухома.

Вялюгін — павышаны тонус жыцця, самабытнасць,свежасць.

Адчуванне цэлага і цэласнага, пранікнёны лірызм і напружаная інтэлектуальнасць.

Складаныя міжнародныя абставіны патрабуюць глыбокага вывучэння і асэнсавання працэсаў, звязаных: з праблемамі вайны і міру.

4. V.

Сонца адтаяла палонку ў воблаках і раскідала пунцовыя промні.

У Купалаўцы ідзе перастрэлка вачэй. Я, здаецца,таксама прымаю ўдзел.

Біялагічная мяжа ўзросту ледзь не ўсюды лічыцца — 28 год. Я падыходжу да мяжы.

7. V

Дзень радыё. Гарачы, сапраўдны дзень лета. Я акунуўся, загараў. Хацеў апісаць усё гэта — цяпер адчуваю, што самаадчуванне не тое.

15. V.

Адбыў Брэст. Значны і дарэмна не запісаны кавалак жыцця. Істотны па насычанасці і зместу.

У Мінску бачыў легнюю раніцу. Цёг у Прылуках (з прыгодамі) цяжэзныя чамаданы бездапаможнай бабулі з Сухініч, і яна ўсё хацела мне заплаціць.

20. V.

Няўжо ўсё жыццё пройдзе з надламанай памяццю і бясконца будзе мучыцца болем, бяссонніцамі і туманам стомленая галава?! А жылося...

Напісаў Калесніку. Паслаў кніжку. Паслаў кніжку Ігара Салыку. Заўтра едзем з В-м да Ігаравай маці.

26. V.

Ідзе пісьменніцкі з’езд. Я ўчора быў «букашкай», якая пакінула ў выглядзе косак свой след на старонках газеты.

Варта было б запісваць гаворкі з разумнымі людзьмі. Не пра што, а што гаварылі.

Паэт, які па штампаванай і зручнай для рэтраградаў звычцы не значыцца ў першай абойме, стаіць па-за ме­ркам! гэтых абоймшчыкаў і непараўнальна вышэй. Не ўключаць «Рэквіем» і мацярынскі цыкл у школьныя праграмы — грэх.

29. V.

Раніцаю прыехаў у «ЛіМ». Прыйшоў Сіпакоў, за ім — Быкаў. Быкава слухаў упершыню. Сапраўдны мас­так. Чалавек сярод людзей. Без аніякай позы, без дыстанцыі, без фальшывінкі.

31. V.

Гаварыў па тэлефоне з Рытай і Светаю. Цяжка, нялёгка, вінавата. Света — адзіная на ўсім свеце, хто за нешта мяне прызнае. Ва ўсякім разе — за большае, чым я ёсць. Тое, што яна не ведае аб’ектаў . для параўнання прапорцый і маштабаў — не апраўданне.

4. VI.

Абпалены гарачынёю і няшчасны ад ляноты, ледзьве прымусіў сябе сесці за стол. Я пайшоў на рэчку, згуляў за «пенсіянераў» у футбол (прайгралі 2: 1), дзе я вызначыўся толькі тым, што не заслужана зарабіў пенальці. Звычайныя перажартачкі з Хмылём і Жаўрлдам. Добры дзённы сон. Прыпякае абсмаленая скура. Пішу.

Кафка — праблемы адчужэння людзей, адзіноты, фатальныя, неадольныя законы, у якіх блытаюццаі людзі, не разумеючы, чаму яны ўсё жыццё нясуць дакаранне за нязробленыя злачынствы.

Дзяцінства добрае тым, што пасля найцяжэйшага «гора» прасынаешся бесклапотна шчаслівым.

Добрае лета. Ціхі чэрвеньскі вечар, калі — пасля спёкі — лёгка гуляць у валейбол і ва ўсе тонкасці юначых і дзіцячых адносін тым, хто пасля вячэры — з піянерлагера. Паднялося ў памяці сваё. Лагернікам — зайздрошчу. Свой мікрасвет, свая грамадскасць, свае інтарэсы.

Мая паэзія: А. Вярцінскі.

СКАЖЫ МНЕ, МАМА

Памяці /. Хадановіча

Ён нарадзіўся вельмі рана.

Ен нарадзіўся на зары.

А на зары — яшчэ туманна

I яшчэ золка на двары.

Ён нарадзіўся вельмі рана,

Калі яшчэ зашмат туману —

Туману фальшы і падману,

Зашмат імглы і слепаты

Зашмат усякай свалаты.

Ён нарадзіўся вельмі рана.

3 душою — чуйнай, як мембрана,

Ён успрымаў удары зла,

Як рана — вастрыё ляза.

Так, ён прыйшоў да нас заўчасна.

Таму пытаўся ён так часта:

— Чаму яшчэ жывуць няшчасна?..

Чаму? Чаму? Чаму? Чаму?

Чаму ашукваюць, не вераць?

Глядзяць на праўду, як на ерась?

Чаму жыццё так дробна мераць?

Чаму?!

Што скажаш ты яму.

Так, ён з яго жывым сумленнем

3 яго высокім уяўленнем

На многае глядзеў з здзіўленнем,

Ён, як дзіця, пытаўся ў нас:

— Навошта гэта — асцярожнасць, няшчырасць,жорсткасць, і варожасць?

Навошта? Дайце мне адказ!

Навошта! Ну, скажыце прама.

Навошта? Ну, скажы мне, мама,

Мне, мама, многае няўцям.

Навошта? Ну, скажы мне, Рыта...

Скажыце шчыра і адкрыта, —

Навошта гэта ўсё людзям?!

Навошта столькі ім туману —

туману фальшы і падману?

Халоднай чэрствасці імгла?

Ці, можа, я радзіўся рана

і ўжо зашмат хачу святла?..

...Яго ударылі з туману, з імглы ударылі, з імжы...