Таврус - Банкет (на белорусском языке) Страница 2

- А вот, Пятрусь, скажы: колькi гэта будзе каштаваць дваццаць кварт, дваццаць паўкварт i дваццаць кручкоў гарэлкi разам з пасудай.

Спытаўшы аб цане бутэлькi кожнага сорту, Пятрусь, чуць падумаўшы, зразу адказаў, колькi ўсё гэта каштуе.

Сядзелец не чакаў, што Пятрусь так скора вылiчыць, i ад здзiўлення аж стукнуў рукою па стале.

- Маладзец!

- Ну, а цi зробiш такую раскладку: 1300 руб. 80 кап. разлажыць на 640 гаспадароў.

Пятрусь, узяўшы аловак, як бачыш вырахаваў.

- Два рублi i тры з чвэрцю капейкi.

Пiсар паглядзеў.

- Гэта ваша навука так лiчыць, а мы, людзi-практыкi, робiм крыху iначай: замест драбнiц лiчым цэлую капейку. Вот табе i будзе залажыць банчок.

Крыху памаўчаўшы, пiсар зноў сказаў:

- Навука - рэч не кепская, ды толькi для таго, хто ўмее з яе карыстаць. Ну што з таго, што наш земскi, каб далёка не хадзiць, вучоны? А прыедзе ў воласць i за кожным глупствам iдзе да пiсара. А пiсар усё ведае, хоць ён у гiмназiях не вучыўся i экзаменаў вялiкiх не здаваў.

- Лайдацтва iдзе ад гэтай навукi! - стукнуў ураднiк кулаком па стале. Ось дай ты мужыкам навуку, i жыць на свеце нельга будзе. З чаго пайшлi гэтыя забастоўкi, дэмакраты? Усё ад навукi!

Тут ураднiк расказаў, як у сяло прыйшоў забастоўшчык.

- Хто ты? - пытаюць яго.

- Дэмакрат.

- А! ты канакрад?! Вяжы яго, вужа! - I ўраднiк, сказаўшы гэта, адзiн зарагатаў на ўсю хату. Ён ужо быў п'яны i пачаў прыставаць да маладзiц.

Слухаючы гэта, гаспадар сядзеў, як на iголках: спрачацца было нягожа: як-нiяк, а гэта былi яго госцi, i маўчаць таксама не выпадала, бо ён сам мужык, а вот вучыць свайго сына. I ён пускаў мiж вушэй п'яныя гутаркi дзiкiх людзей, якiя лiчылi сябе iнтэлiгентамi.

Горш за ўсiх тут чуўся Пятрусь. Яму даўно ўжо хацелася кiнуць гэту кампанiю, ды ён не хацеў саромiць бацькi i мусiў сядзець сярод гэтых чужых i нямiлых яму людзей.

А госцi пiлi, елi i п'янелi, i iх языкi, як сарваўшыеся з прывязi сабакi, пачалi малоць усякiя глупствы. А як ураднiк пачаў выкiдаць свае штукi, хлопец, не стрымаўся i, адвярнуўшыся да маткi, упаўголаса сказаў:

- Каб паноў-гасцей пасадзiць у клетку ды павезцi...

- Каго? нас у клетку? - спытаў пiсар, што меў вельмi чуткiя вушы i чуў гутарку Петруся. - Што ж мы, па-твоему, звяры, цi што?

У гутарку ўмяшаўся ўраднiк:

- Вот! я i казаў, якая з навукi карысць. Але што з цябе возьмеш, калi ты яшчэ дурное шчанё? Каб ты быў крыху большы, то я сам даў бы табе па мордзе.

- То сабраў бы зубы ў прыгаршчы! - гняўлiва адказаў ураднiку Пятрусь.

- Цi я не казаў, - падхапiў i дзяк. - От як яны паважаюць начальства i старшых! Разумнага маеш, Тамаш, сына.

А бацька перш не ведаў, што рабiць. Потым ён борзда падняўся i абярнуўся да Петруся.

- Цябе вучылi ў гiмназii розным навукам, i я iм дзякую за гэта. А цяпер я навучу цябе, як трэба шанаваць гасцей.

З гэтымi словамi бацька ўзяў сына за вуха. Потым перапрасiў гасцей i прасiў iх выбачыць гэта глупства сыну.

Пятрусь загарэўся ўвесь з сораму. Ён даўно ўжо адвык, каб яго круцiлi за вушы. Здаецца, каб паднёс да яго твару запалку, то ён запалаў бы.

У адзiн момант Пятрусь шуснуў пад стол, выскачыў на хату. Узяўшыся за клямку, ён сказаў:

- Калi ты iх наклiкаў, то i сядзi з iмi, а я з такiмi сядзець не буду.

Госцi разышлiся. Позна ўжо знайшоў бацька Петруся ў гумне.

- Сынок! ты на мяне не гневайся. Я i сам каюся, што наклiкаў гэту псярню. Але не мог жа я пахвалiць цябе за тое, што ты iм сказаў. Праўда на тваiм баку, i яны заўтра будуць саромецца самi сябе.

I сын з бацькам у згодзе пайшлi ў хату.

Толькi ж у Петруся глыбока-глыбока запала ў душу гэта крыўда, i ён нiколi не мог успомнiць пра гэты выпадак без таго, каб сэрца яго не сцiснулася тупой боллю.

1913 г.