Гавриил Троепольский - Белы Бiм Чорнае вуха (на белорусском языке) Страница 21

Далiкатнасць узяла верх над нахабствам, а Кудлаты сабака, абнюхаўшы Бiма, палiзаў жывот, крыху адышоў i распiсаўся на каменi. Бiм зрабiў тое ж самае. А наогул, гэта абазначала: мiру - мiр. А пакуль гаспадар Бiма гаварыў з гаспадаром Кудлатага, яны пагулялi ў даганялкi, i, аказалася, Бiм i быстрэйшы i вёрткi, што нават заслужыў павагу новага знаёмага. Калi яны развiтвалiся (трэба ж iсцi за гаспадарамi!), то панюхалi камень i пераглянулiся так: "Ты прыходзь калi-небудзь сюды", - сказаў Бiм i паскакаў далей.

"Эх, работа..." - сказаў Кудлаты i паплёўся да чарады, угнуўшы галаву.

Так было. Вось i цяпер пахне авечкамi. Бiм не мог не ўспомнiць пра Iвана Iванавiча ад гэтага паху, якi трывожыў памяць: у чужых сенцах, у чужым доме, у сутоннi вечара, без людзей яму стала сумна-сумна.

Потым ён чуў, як па жалезе роўна гудзелi нейкiя струменьчыкi: жжых-жжых! жжых-жжых! Бiм не ведаў, што гэта такое - жжых! жжых-жжых! Незнаёмыя гукi сцiхлi, i адразу ж з двара з тым вядром увайшла жанчына. А з вядра пахла малако. Цудоўна пахла! У горадзе каб так пахла малако, Бiм нi разу не чуў, нi разу, а гэта - iншае, але ўсё роўна малако - гэта так. У горадзе малако не пахне чалавечымi рукамi, рознымi прыемнымi травамi i зусiм не пахне кароваю вось што дзiўна. А тут усё гэта перамяшалася ў чароўны водар, якi дзiвiў сваёй абаяльнаю, нейкаю ружаваю пахучасцю. Не будзем спрачацца: калi ўжо чалавек нiколi не адрознiць малако ад малака, то як гэтага не заўважыць нашаму Бiму, якi мае надзвычайны нюх, як не дзiвiцца паху, у якiм чалавечыя рукi змяшалiся з кветкамi i травою. Таму ён i падхапiўся хуценька, i павiляў жанчыне хвастом. Але наўрад цi яна магла зразумець Бiмава захапленне.

За доўгiя чатыры гады свайго жыцця ён, на жаль, так нi разу i не бачыў, як дояць кароў. А малако пахне ўсё-такi кароваю. Нейкая няяснасць так i засталася ў Бiма: ён сяго-таго не ведаў. Памiж iншым, цi мала чаго не ведае кожны сабака? У гэтым нiчога брыдкага няма. А калi якi-небудзь сабака i скажа, дапусцiм, што ён усё ведае i ўпэўнены ў тым, што можа вучыць, што i як рабiць i куды бегчы, то нават i курыца яму не паверыць; мала што ён здароўшы за курыцу - не паверыць. А такiя сабакi бываюць, мушу сказаць вам. Напрыклад, скоч-тэр'ер, возьмем яго: ён прытвараецца, што яго галава-цаглiна напхана рознымi iдэямi (барада, доўгiя вусы i бровы - фiлосаф!), а сапраўды бяспутны, камандуе, лаецца на гаспадара штодня, як нервовы, круцiцца бесперастанна. А толку? Нiякага! Адзiн выгляд. А ўсярэдзiне пух або зусiм пуста.

Бiм - iншая справа: ён шчыры i прамадушны. Калi чаго не ведае, то так i з выгляду: што не ведаю, тое не ведаю. Калi не любiць каго, то так i скажа: "Нядобры ты чалавек. Iдзi адсюль! Гаў!" I забрэша часам так, што дай бог!

Жанчыну, якая дастае недзе такое цудоўнае малако, ён не мог не паважаць. Таму ён усё глядзеў i глядзеў на тыя дзверы, куды яна пайшла з вядром.

Але нехта падышоў з вулiцы i рашуча расчынiў дзверы.

"Хто? - адным словам запытаўся Бiм. - Гаў!"

Чалавек шарахнуўся назад. З дому выбег Тата, уключыў у сенцах святло i запытаўся:

- Хто тут?

- Я, брыгадзiр, - адказаў незнаёмы.

Потым ён зайшоў у сенцы, яны пацiснулi адзiн аднаму рукi (значыцца, сябры - брахаць нельга) i падышлi да Бiма. Тата прысеў на кукiшкi, гладзiў Бiма i гаварыў:

- А ты маладзец, Чарнавух. Маладзец - службу ведаеш. Харошы сабака. Адвязаў яго i ўпусцiў у пакой.

Самiае галоўнае - у хаце была i кульгавая курыца. Бiм прыцэлiўся на яе, зрабiў стойку, прыпадняўшы пярэднюю лапу, але неяк няўпэўнена, а гэта азначала, што ён гаварыў прысутным: "Што гэта за птушка? Нешта не даводзiлася..."

- Глядзi, брыгадзiр! - крыкнуў Тата. - Гэта ж залаты сабака, Чарнавух, на ўсе рукi!

Але паколькi курыца не звярнула на Бiма ўвагi, то ён сеў, усё ж скоса пазiраючы на яе, што па-сабачы абазначала: "От мне... Знайшлася!.. Яшчэ i ты!" I зiрнуў на прысутных.

- I курэй не зачэпiць! - захапляўся Алёшка.

Бiм уважлiва глядзеў на яго.

- А вочы! Мама, а вочы! Як у чалавека, - радаваўся Алёшка. - Чарнавух, iдзi да мяне... да мяне!

Хiба Бiм маўчаў у адказ на шчырую радасць? Ён падышоў да Алёшы i сеў побач.

За сталом пайшла гаворка. Тата адкаркаваў бутэльку, Мама падала ежу. Брыгадзiр выпiў усё са шклянкi, Тата таксама. Мама - таксама. Алёша чамусьцi не пiў, а еў вяндлiну i хлеб. Ён кiнуў кавалачак пасярод падлогi, але Бiм не скрануўся з месца (трэба ж было сказаць: "Вазьмi!").

- Iнтэлiгент, мабыць, - заўважыў брыгадзiр, - хлеба не есць.

Курыца прыкульгала i забрала той кавалачак, якi належаў Бiму. Усе смяялiся, а Бiм уважлiва-ўважлiва глядзеў на Алёшку: смеху мала, калi не разумееш адзiн аднаго, хоць i сябруеш.

- Пачакай, Алёша, - сказаў Тата. Ён паклаў кавалачак хлеба на падлогу, адагнаў куру i сказаў Бiму: - Вазьмi, Чарнавух, вазьмi!

Бiм з задавальненнем пракаўтнуў смачны кавалачак хлеба, хаця i быў пад'еўшы.

Брыгадзiр таксама паклаў на падлогу кавалачак вяндлiны.

- Нельга! - папярэдзiў ён.

Бiм сядзеў. Кура бачком-бачком пакульгала да вяндлiны, але толькi-толькi сабралася клюнуць, Бiм фыркнуў, чуць не штурхануў яе носам. Адным словам, цырк, дый годзе.

- Чарнавух, вазьмi! - дазволiў брыгадзiр.

Бiм акуратна з'еў i гэты кавалачак.

- Усё! - крычаў Тата. Ён i так гаварыў моцна, а пачырванеўшы, стаў яшчэ дабрэй. - Чарнавух - цуд цудам што нi на ёсць! - I нават абняў яго.

"Харошыя людзi", - падумаў Бiм. Яшчэ яму спадабалiся вусы ў Таты, мяккiя, далiкатныя, гэта ён адчуў, калi той абдымаў.

А потым пачалася такая размова, з якое Бiм зразумеў толькi адно слова "авечкi", але затое дакладна вызначыў, што абодва мужчыны спачатку пачалi спрачацца.

- Ну, Хрысан Андрэевiч, давай пра справу. - Брыгадзiр паклаў руку на плячо Таты. - Авечкi есцi хочуць цi не хочуць?

- Хочуць, - адказаў Тата. - Толькi мой тэрмiн кончыўся, мне - да пакроў, а пакровы прайшлi.

- Авечкi людскiя, асабiстыя, а не калгасныя, i яны таксама хочуць кармiцца. Мне калгаснiкi вушы пратрубiлi: снегу няма, паша пад нагамi, авечкi да снегу павiнны быць на падножным. I праўду кажуць.

- "Авечкi - да снегу..." А я жалезны? А Алёшка табе - жалезны?

- Пакуль снег, Хрысан Андрэевiч - угаворваў брыгадзiр, - удвая плацiць будзем. Зразумеў?

- Не буду, - спакойна, але настойлiва паўтараў Тата. - Баба мая на бураках закiсла - трэба дапамагаць, а ты - "пакуль снег".

Але ўсё-такi яны паляпалi адзiн аднаго па руках са згодаю i перасталi далдонiць "авечкi да снегу". Потым брыгадзiра правялi на ганак усе ўтраiх, забыўшыся пра Бiма.

Ну i што ж, ён таксама выйшаў на ганак, абабег навокал двара, пастаяў за тынам, пастаяў, удыхнуў пах авечак, з якiмi звязан адзiн з успамiнаў пра любiмага адзiнага чалавека, i нерашуча прысеў.

Ноч. Восеньская чорная ноч у вёсцы, цiхая, затоеная ад зiмы, хоць i гатовая сустрэць яе. Усё ў гэтай ночы невядома Бiму. Сабакi наогул не любяць падарожнiчаць уночы (хiба толькi бяздомныя, якiя не вераць людзям i абмiнаюць iх), а Бiм... Што тут казаць! Бiм пакуль што сумняваўся. Ды i Алёша - такi харошы маленькi чалавек.

Сумненнi перапынiў Алёшкаў голас. Ён трывожна, на ўсю моц закрычаў:

- Чарнаву-ух!

Бiм падбег i ўвайшоў следам за iм у сенцы. Алёша паклаў яго на месца, падаткнуў з бакоў сена, палашчыў i пайшоў спаць.

Усё зацiхла. Не чуваць нi трамвая, нi тралейбуса, нi гудкоў - нiчога звыклага.

Новае жыццё пачалося.

Сягоння Бiм даведаўся, што Тата - яшчэ i Хрысан Андрэевiч, а Мама - яшчэ i Пятроўна, Алёша ж - так Алёша i ёсць. Акрамя таго, да курыцы ён не меў пагарды, але i не паважаў: на яго сабачы розум, птушка павiнна лятаць, а гэтая толькi ходзiць, а таму i не варта, каб яе, бяскрылую, паважалi. Але вось авечкi - яны напамiнаюць пра Iвана Iванавiча; Алёша таксама пахне авечкамi... Пятроўна - зямлёй i буракамi... А такi земляны пах заўсёды турбаваў Бiма. Магчыма, i Iван Iванавiч сюды прыйдзе...

Бiм заснуў, сагрэўшыся ў цёплым сене. У такiм сене, ад водару якога мiжволi хочацца ўсмiхнуцца, нават чалавек засынае адразу, i ад гэтага паху свежага сена ў яго ўзнiкае ўваччу блакiтны колер перад сном. Бiму ж намнога лепш было чуваць усе самыя тонкiя адценнi гэтага водару, якi заспакойваў, унiмаў яго сум.

Пабудзiў Бiма пеўнеў крык. Некалi ён яго чуў неаднойчы, але не так блiзка, а гэты - проста за сцяною, гучна, працяжна i з гонарам: "Кука-рэ-ку-у-у!" Яму адгукнулiся ўсе вясковыя пеўнi. (Крыху пазней Бiм даведаўся, што гэты певень запявала i што такiя пеўнi сярдзiтыя.) Бiм сядзеў i слухаў дзiўную музыку; далей яна кацiлася па вёсцы хвалямi - то блiжэй, то далей, у залежнасцi ад таго, чыя была чарга, а апошнi, адзiн пракукарэкаў нейкi немагушчы пеўнiк, хрыпла, коратка i непадобна да пеўня, вартага павагi. Потым, праз некаторы час, Бiм разабраўся, што такiя пеўнi - баязлiўцы, уцякаюць ад чужога пеўня, якi ўрываецца на iх двор, хоць па ўсiх правiлах курынага жыцця гэты баязлiвец павiнен абараняць спакой падпарадкаваных яму курэй. А ён, iдал, уцякае. Затое менавiта такi певень бязлiтасны да чужых куранят - клюе, такая падла, а мiж iншым нi адзiн певень, калi ён паважае сам сябе, нiколi не клюне кураня, якое прыбiлася невядома адкуль. Такi вось i заспяваў апошнi, i толькi тады, калi, вiдаць, пераканаўся, што не памылiўся наконт часу. Людзi б назвалi такога пеўня кан'юнктуршчыкам, але Бiму ўсяго-наўсяго было толькi смешна. Дарэчы, Бiм зусiм не ўяўляў, што па такiм здохлым пеўню нiхто нiколi не правярае час.