Грэм Грин - Стамбульскi экспрэс (на белорусском языке) Страница 4

Учора ўвечары памiж iмi ўзнiклi спрэчкi наконт Экмана. Джэйкаб Майет быў упэўнены, што Стэйн ашукаў Экмана, а яго сын лiчыў, што iх агент быў у змове са Стэйнам. "Вы ўбачыце самi", - гаварыў ён, перакананы ў сваёй пранiклiвасцi, але Джэйкаб Майет увесь час паўтараў: "Экман разумны. Нам трэба мець там разумнага чалавека".

Майет ведаў, што не варта ўладкоўвацца спаць да гранiцы ў Герберштале. Ён дастаў разлiкi, прапанаваныя Экманам як аснова перагавораў са Стэйнам: велiчыня асноўнага капiталу аднаго ўладальнiка, кошт перадачы права на фiрму, сума, якую, паводле яго меркаванняў, прапанаваў Стэйну другi пакупнiк. Праўда, Экман у сваiм шматслоўным паведамленнi не назваў прозвiшча Моўлта, ён толькi намякнуў на яго, каб пакiнуць сабе магчымасць потым адмовiцца ад гэтага. Моўлты да гэтага часу нiколi не цiкавiлiся разынкамi, толькi раз яны нядоўга пайгралi на рынку фiнiкаў. Майет думаў: "Я не магу даверыцца гэтым лiчбам. Справа Стэйна нам вельмi каштоўная, нават калi б мы патапiлi ў Басфоры ўсе яго акцыi: нам важна заваяваць манаполiю, а iншым фiрмам гэта было б набыццём стратнай справы, якая збанкрутавала ў канкурэнтнай барацьбе з намi".

Лiчбы нiбыта ў тумане паплылi ў яго перад вачыма, яго хiлiла на сон. Адзiнкi, сямёркi, дзесяткi ператварылiся ў дробныя вострыя зубы Экмана. Шасцёркi, пяцёркi, тройкi, нiбыта ў фантастычным фiльме, ператварылiся ў чорныя блiскучыя вочы Экмана. Камiсiйныя аддзякi ў выглядзе каляровых паветраных шарыкаў лёталi ўздоўж вагона, памеры iх усё павялiчвалiся, i Майет шукаў шпiльку, каб пракалоць iх адзiн за адным. Ён поўнасцю прачнуўся ад тупату ног - нехта хадзiў туды-сюды на калiдоры. "Бедалага", - падумаў ён, убачыўшы, як карычневы плашч i сашчэпленыя за спiной рукi знiклi за акном.

Аднак у яго не было лiтасцi да Экмана, у думках ён iшоў следам за iм з канторы ў кватэру ў сучасным будынку, у зiхатлiвы туалет, у серабрыстую з пазалотай ванную, у залiтую святлом, застаўленую моднай мяккай мэбляю гасцёўню, дзе яго жонка бесперапынна шые куртачкi, штонiкi, каптурыкi i вяжа шкарпэткi англiканскай мiсii: Экман - узорны хрысцiянiн.

Шкляныя сцены купэ дрэнна захоўвалi цеплыню. Быў страшэнны холад, красавiцкая ноч нагадвала старамодную калядную вiншавальную паштоўку, якая зiхацiць iнеем. Майет зняў з кручка футру i выйшаў на калiдор. Цягнiк стаiць у Кёльне амаль сорак пяць хвiлiн - даволi часу, каб выпiць кубачак гарачай кавы цi келiх каньяку. А пакуль што ён можа, як i чалавек у плашчы, пагуляць па калiдоры.

Пакуль знешнi свет не адцягнуў яго ўвагу, Майет ведаў, што ў шпацыры па калiдоры з iм будуць нябачныя прывiды Экмана i Стэйна. "У Экмана, - думаў ён, абмываючы гарачай вадой брудны ўмывальнiк, - да ўнiтаза ланцужком прыкавана Бiблiя". Так, прынамсi, яму казалi. "Вялiкая, пашарпаная i па-сапраўднаму сямейная кнiга сярод срэбных з пазалотай кранаў i затычак, i гэтая Бiблiя сведчыла кожнаму, хто абедаў у Экманаў, што гаспадар - добры хрысцiянiн. Не трэба было рабiць ускосных намёкаў пра наведванне царквы, на пасольскага святара, варта было толькi яго жонцы спытаць: "Можа, вы хочаце памыць рукi, дарагая?" - цi яму самому па-сяброўску задаць тое самае пытанне мужчынам пасля кавы з каньяком. Аднак пра Стэйна Майет нiчога не ведаў.

- Вельмi шкада, што вы не выходзiце ў Будзе, калi вы так цiкавiцеся крыкетам. Мне надта цяжка набраць адзiнаццаць iгракоў на дзве каманды ў нашым пасольстве, - гаварыў чалавек, кiваючы галавой i махаючы рукамi, з тварам бледным i невыразным, як каўнер у святара, звяртаючыся да невялiкага, падобнага на пацука мужчыны, якi, скурчыўшыся, сядзеў насупраць. Гэты голас быў без жывых чалавечых iнтанацый, бо гучаў на калiдоры праз шкляныя зачыненыя дзверы купэ, калi Майет праходзiў мiма. Гэта быў той самы прывiд голасу, што зноў нагадаў Майету пра Стэйна, якi гаварыў па правадах даўжынёй у дзве тысячы мiль, пра той голас, якi выказваў надзею, што калi-небудзь будзе мець гонар прымаць мiстэра Карлтана Майета ў Канстанцiнопалi, пра той самы голас - прыемны, гасцiнны i невыразны.

Ён iшоў мiма купэ з сядзячымi месцамi ў вагоне другога класа. Мужчыны, зняўшы камiзэлькi, ляжалi на лавах, шчокi ў iх абраслi шчэццю. Жанчыны з лiнялымi валасамi, пакрытымi вязанымi сеткамi, такiмi самымi, як вязаныя з саломы карзiны на палiцах, раскiнулiся ў нязграбных позах: поўныя грудзi i вузкiя клубы, шырокiя клубы i худыя грудзi - усё безнадзейна пераблыталася. Высокая хударлявая жанчына прачнулася на iмгненне i жаласна паскардзiлася: "Пiва, якiм ты мяне пачаставаў, было проста жахлiвае. Страўнiк у мяне буркоча - ладу няма як". Насупраць сядзеў яе муж, з ухмылкай сачыў за яе заплюшчанымi ў сне вачамi, кiдаючы зрэдку позiрк на дзяўчыну ў белым плашчы, якая ляжала на лаўцы побач з iм. Адной рукой ён пацiраў няголеную шчаку, а другую крадком паклаў каля ног дзяўчыны. Майет запаволiў крок i запалiў цыгарэту. Яму падабалася зграбная постаць i твар дзяўчыны, крыху падфарбаваныя губы. Не скажаш, каб яна выглядала нейкай незвычайнай прыгажуняй, аднак тонкiя рысы твару, маленькая галоўка, вытанчаныя нос i вушы надавалi ёй асаблiвую вясёлую прывабнасць, якая нагадвае вiтрыну вясковай крамы на Каляды, поўную блiскучай мiшуры i немудрагелiстых квяцiстых сувенiраў. Майет успомнiў, як яна ўважлiва глядзела на яго з другога канца калiдора, i яму захацелася даведацца, каго ён ёй нагадаў. Ён быў удзячны дзяўчыне за тое, што ў яе позiрку не было нiякай варожасцi - яна не здагадвалася, як няёмка пачуваў ён сябе ў шыкоўнай вопратцы, якую можна купiць толькi ў самых дарагiх крамах.

Мужчына, якi сядзеў побач з дзяўчынай, употай паклаў руку на яе шчыкалатку i пачаў вельмi асцярожна перамяшчаць яе да калена. Адначасова ён сачыў за жонкай. Дзяўчына прачнулася i расплюшчыла вочы. Майет пачуў, як яна сказала: "Надта холадна", - i зразумеў па яе знешне ветлiвым, але насцярожаным тоне, што яна заўважыла толькi што адхопленую руку. Потым яна ўзняла вочы i ўбачыла, што Майет назiрае за ёй. Дзяўчына была тактоўная i цярплiвая, але, на думку Майета, ёй не ставала хiтрасцi. Ён разумеў, што цяпер яна ацэньвае ў думках яго якасцi i параўноўвае яго са сваiм спадарожнiкам, як бы прыкiдваючы, з кiм бы ёй было лепей: яна хацела пазбегнуць непрыемнасцей, - гэта прачытаў у яе на твары. I яго прывялi ў захапленне яе смеласць, кемлiвасць i рашучасць.

- Бадай што, пайду папалю цыгарэту, - сказала дзяўчына, шукаючы ў сумачцы пачак. Потым яна апынулася каля яго.

- Запалку?

- Дзякуй.

I адышоўшы крыху далей, каб iх не было чутно з яе купэ, яны пачалi ўглядацца ў цемрадзь, запоўненую прыглушанымi гукамi.

- Мне не падабаецца ваш сусед.

- Выбiраць не даводзiлася. Не такi ўжо ён i благi. Яго завуць Пiтэрс.

Пасля кароткай паўзы Майет азваўся:

- А мяне - Майет.

- Смешнае прозвiшча. Мяне завуць Корал. Корал Маскер.

- Танцуеце?

- Так. У вар'етэ.

- Амерыканка?

- Не. Чаму вы так падумалi?

- Па вашым вымаўленнi. Адчуваецца амерыканскi акцэнт. Бывалi там калi-небудзь?

- Цi бывала я там? Вядома, была. Шэсць прадстаўленняў на тыдзень i два ранiшнiкi. Сад Загараднага клуба, Лонг-Айлэнд, Палм-Бiч, Клуб халасцякоў на Рыверсайд-Драйв. Разумееце, калi не гаворыш па-амерыканску, няма нiякiх шанцаў удзельнiчаць у ангельскай музычнай камедыi.

- Вы - разумная дзяўчына, - сказаў Майет сур'ёзна, кiнуўшы думкi пра Экмана i Стэйна.

- Давайце паходзiм, - прапанавала дзяўчына, - мне холадна.

- Вам не спiцца?

- Не магу заснуць пасля пераезду цераз Ла-Манш. Надта замерзла. Дый яшчэ гэты мярзотнiк увесь час лапае мае ногi.

- Чаму вы не дадзiце яму аплявуху?

- Мы ж яшчэ да Кёльна не даехалi? Навошта мне ўвязвацца ў скандал? Нам яшчэ ехаць разам да Будапешта.

- Вы туды едзеце?

- Гэта ён туды едзе. Я еду да канца.

- Я гэтаксама. Па справах.

- Ну, нiхто з нас не падарожнiчае дзеля забавы, праўда? - сказала яна, крыху спахмурнеўшы. - Я звярнула на вас увагу, калi цягнiк адыходзiў. Мне здалося, што я вас некалi ведала.

- Хiба мы з вамi сустракалiся? А як звалi вашага знаёмага?

- Адкуль я ведаю? Я не запамiнаю прозвiшчаў выпадковых знаёмых. На пошце iх ведаюць пад другiм прозвiшчам.

Майет адчуў спакойную ўпартасць i рашучасць у тым, як яна з маўклiвай пакорлiвасцю аднеслася да падману. Дзяўчына прыцiснулася да акна тварам, злёгку пасiнелым ад холаду. Яна была падобная на хлапчука, якi зайздросна разглядвае розныя цiкавыя рэчы ў краме: сцiзорыкi з мноствам лёзаў, цацкi з сакрэтамi, бомбы, якiя ўзрываюцца смуродам, булачкi, якiя пiшчаць, - але перад яе вачыма была толькi цемра i адлюстраванне iх твараў.

- Як вы лiчыце, у вагоне пацяплее: мы ж едзем на поўдзень? - спытала яна, нiбыта думала, што мы наблiжаемся да краiн з трапiчным клiматам.

- Мы едзем не так далёка на поўдзень, каб адчуць якую-небудзь iстотную рознiцу ў тэмпературы паветра. Я памятаю, як у Канстанцiнопалi ў красавiку iшоў снег. У Басфоры дзьмуць вятры з Чорнага мора. Яны ўтвараюць завiхрэннi вакол рагоў вулiц. А ўвесь гэты горад - адны вуглы.

- Спадзяюся, што ў грымёрных цёпла. На сцэну даводзiцца выходзiць амаль голай - спасу няма ад холаду. Мне б хацелася выпiць чаго-небудзь гарачага! Яна крыху прысела i прыцiснулася збялелым тварам да акна. - Мы пад'язджаем да Кёльна. Як будзе па-нямецку "кава"?