Грэм Грин - Стамбульскi экспрэс (на белорусском языке) Страница 5

- Мы едзем не так далёка на поўдзень, каб адчуць якую-небудзь iстотную рознiцу ў тэмпературы паветра. Я памятаю, як у Канстанцiнопалi ў красавiку iшоў снег. У Басфоры дзьмуць вятры з Чорнага мора. Яны ўтвараюць завiхрэннi вакол рагоў вулiц. А ўвесь гэты горад - адны вуглы.

- Спадзяюся, што ў грымёрных цёпла. На сцэну даводзiцца выходзiць амаль голай - спасу няма ад холаду. Мне б хацелася выпiць чаго-небудзь гарачага! Яна крыху прысела i прыцiснулася збялелым тварам да акна. - Мы пад'язджаем да Кёльна. Як будзе па-нямецку "кава"?

Выраз яе твару ўстрывожыў Майета. Ён пабег уздоўж вагона i зачынiў адзiнае адчыненае акно ў калiдоры.

- Што з вамi? Вам дрэнна?

Яна адказала павольна, вочы ў яе былi прыплюшчаныя:

- Зараз лепей. Вы зачынiлi акно, i стала душна. Але зараз мне зусiм добра. Дакранiцеся да мяне. - Корал падняла руку, ён дакрануўся да яе сваёй шчакой, i яго ўразiла, якая яна гарачая.

- Паслухайце, вяртайцеся ў сваё купэ, а я пайду i прынясу вам каньяку. Вы захварэлi.

- Уся бяда ў тым, што я не магу сагрэцца. Мне было горача, а цяпер iзноў стала холадна. Я не хачу вяртацца туды. Застануся лепей тут.

- Вазьмiце маё футра, - неахвотна сказаў Майет, але не паспеў ён абмежаваць гэтую зробленую супраць волi прапанову словамi накшталт "часова" цi "пакуль не сагрэецеся", як яна асунулася на падлогу.

Ён узяў яе рукi i пачаў расцiраць, з бездапаможнай трывогай углядаючыся ў яе твар. I раптоўна адчуў пiльную неабходнасць дапамагчы ёй. Сачыць, як яна танцуе на сцэне, цi чакаць яе на ярка асветленай вулiцы каля тэатральнага пад'езда, - там яна была б яму толькi цацка ў любоўнай гульнi, але тут, у калiдоры вагона, ён адчуў да яе, бездапаможнай i хворай, пакутлiвы жаль. Яна не скардзiлася на холад, а проста нагадала пра яго як пра непазбежнае лiха. I раптоўна ён зразумеў, з якой безлiчы непазбежных бед складаецца ўсё яе жыццё. Тут ён пачуў мерныя крокi - ён i раней заўважыў, што незнаёмы хадзiў туды-сюды па калiдоры мiма свайго купэ, - i пайшоў яму насустрач.

- Вы доктар? Тут дзяўчына самлела.

Незнаёмы спынiўся i спытаў абыякава:

- Дзе яна?

Глянуўшы цераз плячо Майета, незнаёмы ўбачыў дзяўчыну. Яго абыякавасць раззлавала Майета.

- Яна сапраўды вельмi хворая, - настойлiва папярэдзiў ён.

- Добра, я зараз пагляджу яе.

Здавалася, што ён рыхтуецца да нейкага цяжкага выпрабавання. Аднак яго нерашучасць прайшла, калi ён схiлiўся над дзяўчынай. Ён абыходзiўся з ёй мякка, асцярожна - гэта была безаблiчная мяккасць, уласцiвая спрактыкаваным урачам. Паслухаў яе сэрца, потым прыўзняў ёй павекi. Дзяўчына ўжо апрытомнела, але ў яе свядомасцi ўсё пераблыталася. Ёй здавалася, што гэта яна схiлiлася над незнаёмым з доўгiмi, няроўна падстрыжанымi вусамi. Яна адчула раптоўны жаль да яго, заўважыўшы трывогу на яго твары. Але ён быў спрактыкаваны ўрач, яе хваляванне прайшло, калi яна злавiла яго мяккi погляд. Дакрануўшыся рукой да яго твару, яна падумала: "ён, вiдаць, хворы" i на iмгненне забылася на тое, як дзiўна падаюць ценi, нiбыта лямпачка знаходзiцца на падлозе.

- Хто вы? - спытала дзяўчына, намагаючыся прыпомнiць, як так здарылася, што ёй давялося дапамагаць яму. "Нiколi не бачыла, каб каму-небудзь так патрэбна была мая дапамога", - падумала яна.

- Доктар.

Корал разгублена глянула на яго i тут усё адразу зразумела: гэта яна ляжыць на падлозе, на калiдоры, а незнаёмы схiлiўся над ёю.

- Я самлела? Мне было так холадна.

Яна ясна адчула, як павольна i цяжка рухаецца цягнiк. Праз вокны промнi святла слiзгалi па твары доктара i асвятлялi за iм маладога жыда. "Майет. Мяў". I задаволеная, раптам усмiхнулася сабе. Здавалася, што на iмгненне ўсю адказнасць за тое, што здарылася, яна пераклала на плечы другога. Цягнiк здрыгануўся i спынiўся, i Майета адкiнула ўбок, да сценкi. Доктар не рушыў з месца - яго толькi пагойдвала ў такт з рухам экспрэса. Ён углядаўся ў твар дзяўчыны, пальцам правяраючы пульс, i сачыў за ёй з трывогай, ледзь стрымлiваючы свае пачуццi, але яна разумела, што яго пачуццi не датычацца яе, i ён да яе ставiцца абыякава. У думках яна выказала гэта наступнымi словамi: "Калi б у мяне былi нават такiя ножкi, як у Мiстангет, ён i на iх не звярнуў бы анiякай увагi".

- Што са мною? - спытала яна, але гучныя галасы, якiя даносiлiся з платформы, i тупат людзей у блакiтнай форме не дазволiлi ёй пачуць поўнасцю яго адказу, акрамя апошнiх слоў: "...гэта быў проста мой чалавечы i ўрачэбны абавязак".

- Падрыхтуйце пашпарты i багаж, - загадаў голас з акцэнтам.

Майет узяў у яе сумачку, сказаўшы:

- Я дагледжу вашы рэчы.

Яна аддала сваю сумачку i з дапамогай доктара села на адкiдное месца каля сценкi.

- Ваш пашпарт?

Доктар адказаў павольна, падбiраючы словы, i яна ўпершыню звярнула ўвагу на яго акцэнт.

- Мой багаж у першым класе. Я не магу пакiнуць гэту даму. Я доктар.

- У вас ангельскi пашпарт?

- Так.

- Добра.

Да iх падышоў яшчэ адзiн мытнiк:

- Багаж?

- Прад'яўляць мытнi няма чаго.

Мытнiк пайшоў далей. Корал Маскер усмiхнулася:

- Гэта i ёсць гранiца? Ну, у такiм разе тут можна правезцi кантрабандай усё, што хочаш. Багаж зусiм не правяраюць.

- Усё, што хочаш, - сказаў доктар, - але толькi з ангельскiм пашпартам.

Ён сачыў за мытнiкам, пакуль той не знiк, i не вымавiў болей нi слова, пакуль не вярнуўся Майет.

- Бадай што, зараз я магу пайсцi ў сваё купэ, - сказала яна.

- Вы ў спальным вагоне?

- Не.

- Вам выходзiць у Кёльне?

- Я еду да канца.

Ён параiў ёй тое самае, што i памочнiк капiтана:

- Вам трэба было б ехаць у спальным вагоне.

Марнасць гэтай парады ўзлавала яе i прымусiла на хвiлiнку забыцца на павагу да яго ўзросту i на ўдзячнасць за тое, што ён зрабiў для яе.

- Хiба ж я магу дазволiць сабе ехаць у спальным вагоне? Я артыстка кардэбалета.

Ён глянуў на яе вачыма, поўнымi маўклiвага спачування.

- Вядома ж, такiх грошай у вас няма.

- Што мне рабiць? Я хворая?

- Хiба я магу даваць вам парады? Калi б у вас былi грошы, я мусiў бы сказаць вам: вазьмiце адпачынак на шэсць месяцаў, едзьце ў Паўночную Афрыку. Вы страцiлi прытомнасць, бо вельмi стамiлiся i замерзлi. Вядома, я ўсё гэта магу вам параiць, але ж якая ад гэтага карысць? У вас хворае сэрца. Шмат гадоў вы яго перанапружвалi.

Крыху спалоханая, яна разгублена спытала ў яго:

- Дык што ж мне рабiць?

Яму засталося толькi бездапаможна развесцi рукамi:

- Нiчога. Жывiце, як жылi. Старайцеся як мага болей адпачываць. Апранайцеся цёпла. Вы занадта лёгка апрануты.

Прагучаў свiсток, i цягнiк, уздрыгнуўшы, пачаў рухацца. Лямпы станцыi паплылi мiма i знiклi ў цемры. Перад тым як пайсцi, доктар звярнуўся да яе:

- Калi я вам яшчэ спатрэблюся, знойдзеце мяне ў трэцiм вагоне. Маё прозвiшча Джон. Доктар Джон.

- А мяне завуць Корал Маскер, - з нясмелай ветласцю сказала яна.

Ён злёгку схiлiў галаву, цырымонна, як робяць чужынцы, i пайшоў прэч. У яе ў памяцi засталiся яго вочы, якiя ўжо былi затуманеныя адчужанасцю, нiбыта асеннiм дажджом. Нiколi раней ёй не даводзiлася сутыкацца з тым, што пра яе так хутка забывалiся. "Такую дзяўчыну мужчыны хутка забываюць", праспявала яна цiхенька, каб крыху падбадзёрыць сябе.

Але не паспеў доктар адысцi некалькi крокаў ад яе, як нехта яго спынiў. Гэта быў невысокi бледны чалавечак, якi пракраўся цiха i асцярожна, трымаючыся за парэнчы калiдора. Корал пачула, як ён звярнуўся да доктара:

- Што тут здарылася? Можа, патрэбна мая дапамога? - ён быў на цэлы фут нiжэйшы за доктара, i яна ўголас засмяялася, убачыўшы, як, закiнуўшы галаву, ён пiльна ўглядаецца ў твар субяседнiку. - Не думайце, што гэта простая цiкаўнасць, - гаварыў ён, ухапiўшы доктара за рукаў. - Святар у маiм купэ вырашыў, што нехта захварэў. Я паабяцаў яму пайсцi i ўсё высветлiць, горача дадаў ён.

Яшчэ раней Корал заўважыла, што доктар увесь час шпацыраваў сам-насам па калiдоры вагона, замест таго каб сядзець у кампанii iншых пасажыраў у сваiм купэ. Цяпер жа, насуперак яго волi, ён апынуўся ў цэнтры ўвагi: дакучлiвыя пытаннi i просьбы назалялi яму, як калючкi дзядоўнiку. Таму яна чакала, што доктар выбухне, накiнецца на гэтага назойлiвага тыпа з пракляццямi i той, зганьбаваны, нi з чым вернецца ў сваё купэ. Аднак доктар адказаў яму ветлiва i далiкатна, i гэта яе ўразiла.

- Вы сказалi - каталiцкi святар?

- Не, не, - пачаў апраўдвацца чалавечак. - Я не ведаю дакладна, якога ён веравызнання, да якой царквы належыць. Што ж тут усё-такi здарылася? Нехта памiрае?

Доктар Джон, вiдаць, зразумеў, што апошнiя словы напалохалi Корал, i крыкнуў ёй з канца калiдора, каб яна не звяртала на iх увагi, а потым вырваўся з рук незнаёмага, якi затрымлiваў яго. Маленькi чалавечак на нейкi момант заставаўся шчаслiвым гаспадаром становiшча. Атрымаўшы з гэтага поўнае задавальненне, ён падышоў да дзяўчыны i запытаўся ў яе:

- Што тут здарылася?

Яна нават не глянула на яго, а звярнулася да чалавека, якi зычлiва паставiўся да яе:

- Я ж не такая ўжо хворая, праўда?

- Што мяне асаблiва ўразiла, дык гэта яго акцэнт, - працягваў незнаёмы. - Адразу вiдаць, што ён чужынец, хоць i назваў сябе нейкiм ангельскiм прозвiшчам. Бадай што, пайду i пагавару з iм.