Варлен Бечык - Радкі і жыццё Страница 9

Хай чытачы ніколі не перагортваюць Вашы кнігі няуважліва і абыякава.

29. XII.

50-годдзе БССР і КПБ.

Учора сумеснае пасяджэнне Вярх. Савета і ЦК у Палацы спорту. Уступнае слова Машэрава — па-беларуску, а потым — усё па-руску. Шэлег сказаў па-беларуску адну фразу.

Для адных вера ў Бога — привычка, для другіх — унутранае апірышча.

1969

4.І.

Янка Брыль. «Пра здзіўленне і зайздрасць». «ЛіМ», 3 студз. 69 г. (Пра Кудраўца).

Добра ўваходзіць у бачанне свету, у мову, у душу сваіх герояў. Вельмі нядрэнна праверыў чыстым вокам, чыстай душой свайго хлапчука паводзіны чалавека дарослага, шырэй — праверыў складанасць жыцця, не сарваўшыся ні на момант, ні на драбніцу ў фальш.

У Панчанкі:

«А на якой радэ плыве к нам столькі пошасці? Як мельнік у муцэ свет у хлусні і пошласці».

Мне сорамна народ агітаваць,.

Каб людзі больш і больш штодня рабілі,

Мясілі гліну, валуны драбілі:

Ен ведае і сам, як нрацаваць.

Іаэал паэта — гэта ўжо рэалізаваная ў вершы рэчаіснасць, зямное жыццё.

Хтосьці сказаў, што ссеклі дрэўца і прыгажосці меней стала на зямлі.

12.1.

Учора, субота. Прыгожы, светлы, сонечны дзень — рэдкі, бо было лёгка, бо бачыў лес, поле і сонца так, што на іх прыкладваліся іншыя думкі, пачуцці і была надзея, што расхінецца калі-небудзь імгла.

Няразвітасць маіх уяўленняў: мне заўсёды апошнія гады бачыцца толькі адно: іду з натугай па раўніне, а здаецца, што асільваю круты і не па сілах пад’ём.

15.1.

Інтэрв’ю з Глебкам (пра шматтомнае выданне беларускага фальклору).

Учора запушчаны касманаўт, сёння — яшчэ трое.

Свет сдпраўдны і харошы існуе паўсюдна і мнагаліка, але ж адкрываецца мне толькі скупою і адваротнаю радасцю — недастачай хараства, прагай, крыўдай за несправядлівасць боскую да лепшых і свяцейшых людзей. I яшчэ — кнігамі.

Хачу чытаць і ведаць Пысіна. Пакуль што ёсць толькі настроі і ўражанні, што мучаць нявыказнасцю, неарганізаванасцю.

16.1.

Чыстая, простая, строгая чэснасць Быкава. У «НМ» ідзе яго аповесць «Круглянскі мост». Рэдагаваў сам Твардоўскі.

26.1.

Было столькі незапісаных дзён. У іх — перагаворы на пераход у «Неман».

17.ІІ.

«ЛіМ» — у сваіх буднях, ад якіх я ўбаку.

Дастаеўскі пісаў, здаецца, так: «Чалавек найбольш жыве іменна ў той час, калі чаго-небудзь шукае і дабіваецца».

Сёння гадзіну чакаў Рыту Марозаву, каб наведаць Свету. Стукаў зубамі, лічыў тралейбусы, пераглядваўся з красунямі. Не жыў.

Зараз Купалаўка. Не працуецца, я ўзвінчаны вулінай, прыгажосцю, уласнай бесталеннасцю, яшчэ абвеяны гадзінай мярзляцтва і холаду, зануджаны адзінотай.

Успомніў зараз К. — гэта было як дзяцінства, ды я зрэшты і адчуваў сябе дзіцёнкам між «даросласці» вучоных мужоў, большасць якіх — я пазней пераконвауся — мела самавітасці нашмат больш, чым розуму.

Сёння жыць, ісці ўперад — пісаць пра Пысіна. Кожны раз пачынаю як наноў. У мяне ёсць душа, якая адгукаецца на кожны такт прыгажосці і праўды, але няма, здаецца, дастатковых унутраных багаццяў і ведаў для шырокай, гнуткай і рознабаковай канцэпцыі...

Як важна быць усюды як свой, але істотна ведаць вострае ўспрыняцце нязвычнасці.

Бярозкін усміхаецца, ставіцца да мяне добра. Я, зда­ецца, выразней адчуваю набліжанасць яго чалавечнасці.

21.ІІ.

Бярозкін парадзіраваў Г.: «Дзед Даніла жыў ўскраіне вёскі. Жыў заможна, як усе. Калі прыйшла фашысцкая навала, ён узняўся на ворага як адзін! Выбраўшы зручны момант, ён спляжыў у лазні шайкай немца з малой, як у вужакі, галавой, запёр дзверы калком і ўцёк у лес да партызан».

А. Эйнштэйн. «Физика и реальность». Сб. статей, «Наука», 1965:

«Радостное и вдохновляющее чувство испытываешь, видя проблему изложенной кратко и живо во всем ее разнообразии и во всех связях».

О. Кюри: «Моральные качества выдающейся лично­сти имеют, возможно, большее значение для данного по­коления и всего хода истории, чем чисто интеллектуаль­ные достижения. Последние зависят от величия характе­ра в значительно большей степени, чем это обычно при­нято считать».

Перамена ў лімаўскім тонусе — мне стала псіхалагічна нашмат лягчэй рабіць, чым да заявы, і, адчуваю, ужо і было б — у сэнсе скаванасці — лягчэй заўсёды.

Перавесці сябе на мэтаскіраваную, паслядоўную і прадуманую працу — ...

Хемінгуэй у «Непераможаным» піша, што матадор (Мануэль) думаў спецыяльнымі тэрмінамі. Калі ж, здаралася, той не мог знайсці адпаведнага слова, думка абрывалася.

Як Бяр-н гэтымі днямі гаварыў з С. 3. «Нельга доўга трымаць рукі над агнём — або агонь бенгальскі, або рукі гумовыя».

А. Кучар умешваўся ў «покровительственно-поучаю­щей и приятельской» манеры.

М. Светлов: «Прежде всего лирика не может и не должна быть благополучной. Ты любишь ее, она любит тебя? Ну и целуйтесь на здоровье. При чем здесь чита­тель?»

Поэт не может пробавляться пустяками, не имеет права терять критерий ценности сущего.

28.ІІ.

Пысін — сённяшняя і заўтрашняя радасць.

2.ІІІ.

Вось і сакавік. Сёння раніца апушыла зляжалы наст новым снегам, які стаў радасцю для лыжнікаў.

Былі К. Мама папракала мяне, што я не ўгаворваў іх астацца. Я ж непрыгожа агрызаўся, і ўвогуле я часта пераводжу ганебна сваю зласлівасць на маму. Вядома ж, даючы гэтай зласлівасці чэпкую аргументацыю, што — яшчэ большая крывадушнасць.

Я пачынаю ўсё болей і болей схіляцца да думкі, што жыццё — любое, нават самае пакутлівае — шчасце. Уся каштоўнасць жыцця толькі тады і мае меру, калі зведаны трывогі, сумненні, пакуты.

Шчасце — жыць сумленна і без зайздрасці.

3.ІІІ.

Эйнштэйн — з выгляду просты, добры, крыху дзівакаваты стары. Без пробліску геніяльнасці. Але глянеш на некалькі фатаграфій — усюды ёсць нейкая рознасць, што падказвае невычэрпнасць яго ўнутранай сутнасці.

5.ІІІ.

Сёння ў рэдактара — ініцыятыўная група дыскусіі па апавяданні. Брыль, Мележ, Яскевіч, Хадкевіч — цікава кожная пазіцыя. N.. як адчуваючы, што і яго зачэпяць: цяпер не тая сацыяльнасць, у Тургенева ўсюды каханне, сёння мы лепш апранаемся і ядзім. Потым: каб хоць адно бытавое апавяданне, як «Пяць лыжак заціркі». Рэд: «Дык мы ж цяпер кілбасу ядзім».

14.ІІІ.

Пачынаць жыць трэба раніцою. Тады ёсць нейкае адчуванне з’яднанасці з агульным гулам. Так жа — асобнае церабленне ўбаку. Страшна быць старым, адзінокім, непатрэбным, адсталым.

Яшчэ недарэчнасць: у мяне жыццё — ланцуг рэцэнзій, скляпаных высільваннем.

Зайздрошчу сужыццю зведзеных каханнем і згодай людзей і праз зайздрасць сам на гэта галодны яшчэ болей.

Асэнсоўваць, улоўліваць грамадскае жыццё зусім не наўчыўся — ні ў палітычных формулах, ні ў чалавечай свядомасці.

Учора Вінька сустрэў мяне каля аўтобуса без шапкі (растапыраны чубчык). Шчымела душа — ён здаваўся мне на-вылёт развеяным ветрам.

Двайное адчуванне: быццам заўсёды апярэджваў я свой узрост і заўсёды адставаў, што адчувалася нашмат вастрэй, асабліва сёння.

15.111.

Бяр-н пра Няхая: прачнецца ноччу і — «Як добра, што наш Дняпро-Славуціч цячэ на Украіну». Хваліў Пысіна (мой артыкул): «Вы выраслі вельмі, Б., і пішаце жыва».

Правда, 14 марта 69 г., Шолохов:

«Я глубочайше убежден, что подавляющее большинство сидело и сидит напрасно, они — не враги».

«На Сталина обижаюсь. Как он мог такое допус­тить?!.. (...) Он, безусловно, крупнейшая после Ленина личность в нашей партии, и он же нанес этой партии та­кой тяжкий урон. Я пытаюсь объективно разобраться в нем и чувствую, что не могу. Мешает одно, мы с ним не на равных условиях...»

12 марта:

«— А я так своим простым умом прикидываю: у това­рища Сталина помаленьку глаза начинают открываться.

— Ну, знаешь ли... Что же он с закрытыми глазами страной правит?

— Похоже на то. Не все время, а с тридцать седь­мого года».

17.111.

Бярозкін — Г. (цясляр з Нясвіжа). «Жывяце на двух паверхах адразу. Такая святочнасць, урачыстасць, хоць сцягі вывешвай».

7.IV.

А. Твардовский:

К обидам горьким собственной персоны

Не призывать участье добрых душ.

Жить, как живешь, своей страдой бессонной —

Взялся за гуж — не говори: не дюж.

С тропы своей ни в чем не соступая,

Не отступая — быть самим собой.

Так со своей управиться судьбой,

Чтоб в ней себя нашла судьба любая

И чью-то душу отпустила боль.

Усе раслі і рана, як вясновае смецце. Жаданне жыць працуючы і працаваць не робячы. Душна і млосна, а жыццё без добрых, разумных рэчаў.

Адчуванне такое, быццам ідзеш недзе па ваколіцы, блукаеш, праходзіш зноў жа каля тых самых мясцін, не дасягаючы сутнасці.

Учора капалі з Ражанскім хрэн на падгайскіх горках і пачыналі новую вясну.

Цеплыня правейвае ўсяго і трывожыць чароўнай і да шаленства недаступнай прыгажосцю.

Адчуць, пражыць усёй істотай нейкі перапад вышынь — тады можна выйсці да новых думак.

15.IV.

Апошнія дні ў «ЛіМе». Сёння — усё.

17.IV.

Усё-такі, што «Неман» — добра. Варта паспрабаваць прайсці яшчэ адну жыццёвую мерку.