Василь Быков - На сцяжыне жыцця (на белорусском языке) Страница 4

- З мiнулым святам вас, Нона Васiльеўна!

Увесь гэты дзень Фрузына з прытоеным бляскам шчаслiвых вачэй усмiхалася знаёмым. Хацелася ёй, каб хто спынiўся, загаманiў з ёю, нешта вялiкае бруiла ўвесь час у яе душы, не змяшчаючыся там, i жанчыне карцела падзялiцца з людзьмi радасцю, толькi дзялiцца не было з кiм.

З таго дня Пархомаў стаў часта наведваць яе. На працы ва ўстанове, сустракаючыся з ёю, ён быў ранейшы - па-дзелавому строгi, заклапочаны, нават трошкi няласкавы - як i ўсе. Яна не падыходзiла ўжо да яго, як раней, толькi вiталася пры сустрэчах - i ўсё. Здавалася ёй: тое, што сталася мiж iмi, трэба берагчы ад старонняга вока, i не таму, што хтосьцi можа перашкодзiць iм, а так, проста было неяк сорамна ад людзей. Яна чакала суботы, нядзелi, калi ў яго i ў яе супадалi выхадныя, прыбiрала ў пакоiку, апранала сваю сiнюю з мярэжкамi сукенку i садзiлася ля акна. Ён заўсёды прыходзiў перад вечарам, часам прыносiў бутэльку, а болей iшоў так. Яна ўсё па-ранейшаму хвалявалася, сустракаючы яго, а ён ужо асвойтаўся ў яе пакоi, трымаў сябе роўна i ўпэўнена. Пакуль яна гатавала на дваiх вячэру, ён, каб не сядзець без справы, браў сякерку, малаток i ладзiў што-кольвечы па гаспадарцы - замасцiў дзiркi ў падлозе, затулiў дах, паправiў лаўку на прызбе. Суседкi перашэптвалiся i хiтра ўсмiхалiся, сноўдаючы на панадворку, але яна не саромелася iх. Наадварот, яна цiха таiла ў сабе стрыманую жаночую гордасць, гордасць за сябе i за чалавека, якi стаў поруч з ёю.

У доўгiя гадзiны пяшчотнай блiзкасцi яны болей маўчалi. Ён часта прытульваў яе да сябе, гладзiў, зрэдку ўздыхаючы - здагадвалася яна - шкадаваў яе. Ён амаль нiколi не казаў нiчога пра свае пачуццi, нi пра сям'ю, якая, яна ўжо ведала, была ў яго ў Баранавiчах. Хоць ёй i вельмi хацелася ведаць пра ўсё гэта, але яна не пыталася, каб не парушыць чым свайго нечаканага, няпэўнага, толькi трошкi зведанага шчасця. Яна вельмi берагла i вельмi баялася за тое шчасце - чула яе душа, што яно кволае i кароткае, як усё неспадзяванае, цудоўнае...

Тым часам прыйшоў сонечны квяцiсты май. Зранку над горадам зiхацела чыстае блакiтнае неба, над сценамi тулiлiся сiнiя ценi, на рагу пачалi прадаваць газiроўку. Петрачэнкаў апрануў клятчасты, бы шашачная дошка, скошаны ў плячах пiнжак, Нонка ляскатала ў асляпляльна белых басаножках на вострых абцасах. Ля ганка ўстановы былi дзве вялiкiя клумбы, i на iх, ледзьве прарэзаўшыся з зямлi, чысцюткай сiнявой стракацелi анюцiны вочкi.

Аднаго ранку, счакаўшы, пакуль перастануць рыпець дзверы i ўсе супрацоўнiкi разыдуцца па кабiнетах, Фрузына ўзяла пад лесвiцай палiвачку, набрала ў бочцы вады i выйшла палiць клумбы. Пасля застылай засенi вестыбюля на сонечным угрэве вулiцы было цёпла i ўтульна. У Фрузыны, як i ўсе гэтыя днi, было добра i спакойна на сэрцы. Тая ўзрушаная радасць, што спачатку поўнiла яе i бруiла ў ёй, спакваля саступiла месца роўнаму замiлаванаму пачуццю, - так хацелася пражыць жыццё, i шкадаваць не было б чаго.

Жанчына палiвала, стараючыся ступаць як мага асцярожней, каб не парушыць цудоўнага хараства гэтых мiгатлiвых, як зоркi, кветак, i ўсё думала, думала пра яго - незвычайнага гэтага Пархомава. Ён ужо тыдзень як быў у камандзiроўцы, таму ёй не было каго сустракаць нi дома, нi на панадворку ўстановы, заставалiся толькi думкi, успамiны, розныя меркаваннi.

У гэты час адчынiлiся дзверы, i прыбiральшчыца Ганка, санлiвая, леная дзяўчына, чухаючы бок, прамовiла:

- Цётка Фрузына, вас Петрачэнкаў клiчуць.

У яе адразу нядобрым прадчуваннем здрыганулася сэрца, але яна знешне спакойна выйшла з клумбы, паставiла на асфальт палiвачку i, паправiўшы на грудзях брошку, нетаропка пайшла ў будынак. Яна ўзнялася на другi паверх i, прыпынiўшыся ля чорных дэрмацiнавых дзвярэй, нерашуча пацягнула ручку.

Петрачэнкаў пiсаў. На яе прыход ён нават не ўзняў свайго акулярыстага твару, толькi буркнуў: "Ага, зараз". Апроч яго, тут яшчэ за трыма сталамi сядзелi людзi - усе былi заняты сваiмi справамi i, здавалася, не звярталi на яе нiякай увагi. Фрузына стала ля петрачэнкаўскага стала i з хвiлiну чакала, усё робячы здагадкi, якая патрэба прымусiла гэтага чалавека клiкаць яе.

Напiсаўшы, што трэба было, ён пачаў поркацца ў паперах на стале i, нiбы аб якой простай будзённай справе - надвор'i цi нясвежай вадзе ў графiне, задаў пытанне, ад якога ў яе пахаладзела ўнутры.

- Слухайце, Сямашка, цi праўда, што вы таго... з шафёрам гэтым, як яго?.. З Пархомавым?

Петрачэнкаў коратка блiснуў акулярамi, а яна, счырванелая i збянтэжаная ад гэтай бессаромнай праматы, стаяла i пакутна ламала свае непрыгожыя пляскатыя пальцы.

- Га? - зноў запытаўся гэты выглянцаваны чалавек. - Вiдаць, плёткi, праўда?

Яна нiколi не хлусiла нiкому, нiколi не апраўдвалася, калi была вiнавата, i, хоць цяпер была здзiўлена i абражана гэтай бесцырымоннасцю, сказала:

- Ну, а што? Ну, ён прыходзiць калi...

Петрачэнкаў варухнуў брывамi, здзiўлена пераглянуўся з некiм за яе спiной, крыва ўсмiхнуўся i загаварыў прыкра i нудна:

- Прызнацца, не чакаў такога... здзiўляючага сваёй класiчнай праматой адказу... А вы ведаеце... што такiмi сваiмi... ганебнымi, я сказаў бы, паводзiнамi кiдаеце цень неблагачыннасцi, так сказаць, на ўсю ўстанову, вось... Вам вядома, што гэты ваш, як яго... Пархомаў мае сям'ю, так сказаць, да якой ён нейкiм чынам павiнен захоўваць свой абавязак. Вось. I цяпер, у свеце вашага недвухсэнсоўнага прызнання, я як старшыня мясцкома буду вымушан не абмежавацца гэтай гутаркай, а прыняць, так сказаць, дзейсныя меры, з тым разлiкам, каб...

Да яе дрэнна даходзiў сэнс гэтых слоў, яна да болю ў душы адчувала толькi, што сталася нешта агiднае, нешта ганебнае i што яна вiнавата ў нечым. Затуманеным зрокам жанчына глядзела цераз лысаватую голаў гэтага чалавека праз акно на панадворак, там вiдаць быў канец гаража, апошнiя вароты, дзе стаяла машына Пархомава. Цяпер гэтыя вароты былi зачынены. I ёй стала вельмi сумна ад таго, што яна адна i што ёй за дваiх трэба прымаць гэты цяжкi удар. З прыкрым адчуваннем нейкай так i не зразумелай вiны Фрузына неўзабаве спусцiлася ўнiз на свае месца ля вешалак i прысела, абапершыся на падаконнiк.

Жанчыне нават стала дзiўна, як гэта яна не прадбачыла, што яе могуць абвiнавацiць, зняславiць. Пасля горкiх калючых слоў Петрачэнкава было ясна, што людзi не даруюць ёй гэтай блiзкасцi да Пархомава, але зноў жа - у чым была яе вiна, Фрузына так i не магла зразумець. Хiба яна дабiвалася чаго, хiба на што благое падбiвала Пархомава, хiба чаго злачыннага жадала ад яго?

Нейкi агiдны цень запаў у яе душу, i жанчына ўсё не магла зразумець, каго тут вiнавацiць - сябе цi Пархомава, - ад гэтага было вельмi тлумна i прыкра. Змаркатнелая, яна ледзьве дачакалася вечара i, так i не разабраўшыся ў сабе, ад крыўды немаведама на каго i завошта, цiха паплакала, iдучы дадому.

На другi ранак пасля тае размовы з Петрачэнкавым яна сядзела ў вестыбюлi i баязлiва чакала дзевяцi гадзiн, калi пачнуць зыходзiцца людзi. Першы, як, бадай, заўсёды, з'явiўся iнжынер Шаўроў, як заўсёды, ён старанна выцер ногi i кiнуў ей:

- Прывет! Ну што? Як жысць?

Яна нешта новае ўлавiла ў яго тоне i насцярожылася, сцiснулася нутром, чакаючы якой нетактоўнасцi. I ён не замарудзiў - выпалiў цi то жартам, цi ўсур'ёз, бы пра якую дробязную справу:

- Кажуць, ты ўжо гэтае самае... жанiха знайшла. I недалёка, толькi сямейнага, так сказаць. Што ж, брава, брава.

Сiгаючы цераз прыступкi, ён узнiмаўся па лесвiцы, мабыць, адразу забыўшыся пра свой жарт, а Фрузына адчула раптам, як хiснулася столь, скрывiлiся калоны - ёй стала млосна. Але жанчына стрымалася, прыхiнуўшыся да падаконнiка, i ўжо амаль не прыкмячала i не вiталася нi з кiм - нi з Iванам Кузьмiчом, якi нават не зiрнуў у яе бок, нi з Петрачэнкавым, якi сёння чамусьцi ўважлiва агледзеў яе халодным позiркам бялёсых вачэй, нi з Нонкай, якая падкрэслена ветлiва i са смяшынкай у вачах павiталася з ёю. Фрузыне было вельмi крыўдна i на сябе, i на людзей, i на ўвесь белы свет.

Увечары таго дня вярнуўся з камандзiроўкi Пархомаў.

Праз акно пад лесвiцай з вестыбюля яна адразу ўбачыла яго машыну, калi ён заварочваўся, каб заехаць у гараж, i яе сэрца зноў, як некалi, у час яго першага прыходу, нязладна забiлася ў грудзях. Яна памкнулася на панадворак, але спынiлася ля акна, пачакала трохi, пакуль ён уладкуецца з машынай, i пасля, з намаганнем перастаўляючы ногi, пайшла да варот.

Ён зняў акумулятар i анучкай выцiраў яго клемы, але, пачуўшы крокi, адразу ўстрывожана азiрнуўся. Вiдаць, нешта кепскае азначылася на яе твары, бо шафёр адразу ўстрапянуўся i выпрастаўся. Фрузына, прыкмецiўшы гэта, спрабавала няўдала ўсмiхнуцца i, павiтаўшыся, сказала:

- Ведаеш, мяне Петрачэнкаў выклiкаў. Лаяў... Пытаўся, цi праўда, што ты да мяне ходзiш?

- Што? - не зразумеў ён. - Што? А скуль ён ведае? На яго запыленым, змораным твары мiльганула трывога.

Фрузына патупiла вочы.

- Ну... А ты што? Што ты сказала?

- А што мне было казаць? Сказала, што прыходзiш...

- Дурнiца! - Пархомаў з прыкрасцю шпурнуў на зямлю анучу. Потым патаптаўся на месцы, узняў на яе раззлаваныя вочы. - Хiба так можна? Эх, ты!..